De bende van hiernaast

KARST VAN DER MEULEN
Studeerde af aan de Amsterdamse Filmakademie in '72 en realiseerde onmiddellijk daarop zijn eerste avondvullende film CIRCUS / FILM OP STELTEN. Buiten zijn filmregiëen, geeft hij audio-visuele kursussen met video, super 8, dia's en tape-recorders. Karst van der Meulen is de enige Nederlandse kineast die uitsluitend jeugdfilms draait: OOM FERDINAND EN DE TOVERDRANK ('74); PETER EN DE VLIEGENDE AUTOBUS ('76), MARTIJN EN DE MAGIER ('78) en DE BENDE VAN HIERNAAST ('80)

Kinderen uit flatgebouwen halen kattekwaad uit om een song-festival te winnen, maar de woonwagenbewoners van om de hoek krijgen de schuld. Op vakantie met hun caravans wacht de "nette families" op het platteland echter hetzelfde lot. Zo zou je DE BENDE VAN HIERNAAST kunnen samenvatten, maar Karst van der Meulen's film houdt wel meer in dan dit. Na 4 films met sprookjesachtige of althans betoverende elementen wilde van der Meuten de kinderen in de bioscoop realiteiten laten zien. Dat betekent niet alleen werkelijkheidsgetrouwe opnamen van de locaties waar het dagelijks leven van zijn film-kinderen zich afspeelt - de karakteristieke blokkendoos met galerijflats aan de buitenkant van een Nederlandse stad, en de ouderlijke woningen - maar ook het begin van een maatschappijvisie. Van der Meuten doet daar niet zwaarwichtig over, noch in zijn film, noch in een gesprek. Wel koos hij bewust voor een opening van de kinderwereld naar de actuele samenleving. Hij wilde nu eens geen sprookje vertellen. In het scenario is het hoofdmotief het vooroordeel tegen wat men als "anders" of "vreemd" beschouwt. Voor de flatbewoners zijn de mensen in het woonwagenkamp op het weiland aan de overkant ongewenste vreemdelingen. Maar als ze met vakantie in een dorp moeten kamperen zijn ze zelf ongewenste vreemdelingen voor de dorpelingen. De moraal is duidelijk.

De film zeurt er niet over, maar verpakt dit hoofdmotief van wereldformaat in vele kleinschalige grappen en avonturen. Leen Jongewaard (onmisbaar!) is het vooroordeel in persoon als de knorrigste, argwanendste van de flatbewoners, die de haatcampagne tegen de woonwagenlieden inzet en doorzet. De meeste andere volwassenen op de galerij zijn ook zo aardig niet. Met uitzondering van "Opa de Graaf" (Lex Goudsmit) - maar die is dan ook afkomstig uit het woonwagenkamp, en mag dus zo innemend, wijs en mild-ironisch zijn als... Lex Goudsmit in een film van Karst van der Meulen.

Er zitten veel bekende acteurs in DE BENDE VAN HIERNAAST, als volwassenen steeds gezien uit de optiek van de kinderen om wie het gaat. Eigenlijk zijn er geen hoofdrollen. Reeds op scenarioniveau weerspiegelt de film van der Meulens samenlevingsidee. De kinderen komen uit 6 families, de wisselende incidenten concentreren zich afwisselend op deze of gene, dit of dat milieu. Men heeft het gevoel dat er té veel mensen en té veel incidenten zijn, en dat voor zulk een moeilijke opzet de ensemblekunst van een Altman nodig zou zijn. Van der Meuten bereikt soms momenten van spontanieteit met zijn spelende kinderen, maar hij durft zijn jeugdige en volwassen acteurs - en zijn film - nooit vrij genoeg te laten om van de constructie los te komen. Maar wat vinden de kinderen (naar schatting tussen 8 en 12 jaar) voor wie deze film in de eerste plaats bestemd is? De reacties die de filmmaker na een proefvoorstelling noteerde tonen plezier in show-elementen: feestelijke knipperlichtjes, de popmuziek (de kinderen oefenen voor een musicalwedstrijd); een grote overstroming in het huis van Piet Römer, die juist - met 6 caravans op een oplegger - onderweg is naar het vakantieoord van de 6 families.

In populariteit won de slimme Ronnie het van de kwetsbaarder Erik. Bij de meisjes was Anja, het filmdochtertje van ruwe bolster Piet Römer, favoriet. Zij geeft haast ongemerkt leiding aan wat de kinderen gezamenlijk ondernemen, en aan hun popconcert; zelf zingt ze met de bijna-echte maniertjes van het gemiddelde popzangeresje op de teevee. Iedereen is op Anja gesteld, niet om haar overwicht en prestaties, maar omdat men in haar scènes met haar vader gevoelens heen en weer ziet gaan tussen de twee personages. Zulke speelmomenten zijn misschien wel schaars in DE BENDE VAN HIERNAAST. Het belangrijkste pluspunt van deze film is het energiek en professioneel gefilmd amusement dat zich uiteindelijk in een reële wereld afspeelt.