Fragrance of Wild Flowers (Miris poljskog cveca)

SRDJAN KARANOVIC
Studeerde aan de Praagse filmschool FAMU. Draaide zo'n 70-tal dokumentaires voor hij bios-en TV-films regisseerde. Zijn filmdebuut was DRUSTVENA IGRA (Het Gezelschapsspel '72). Vervolgens komt de film POGLEDAJ ME NEVERNICE (Kijk me aan, onbetrouwbare '74) en een TV-serie. Al de scenario's schreef hij samen met Rajko Grlic, de kineast van BRAVO MAESTRO ('77). Deze GEUR VAN DE VELDBLOEMEN is zijn tweede langspeler; in '80 kwam er PETRIJIN VENAL (De Kroon van Petra).

"Over het goede gebruik van er zijn buik van vol hebben en de sociale rekuperatie ervan" zo zou je deze Joegoslavische film kunnen omschrijven. Dit thema dat gemeenschappelijk is aan het Westen en het Oosten, heeft wel de charme van het nieuwe in de filmwereld. Een film vol fantasie, die vol zit met grappige verzinsels en met veel humor en zichtbare lichtzinnigheid, handelend over zaken die nu toch niet bepaald zo geestig zijn. Het vertrekpunt: een heel beroemd akteur, tijdens een laatste algemene repetitie, verlaat de scène en verdwijnt; dat gaat niet zomaar onopgemerkt voorbij. Daarbij komt nog de aanwezigheid van een filmploeg die juist over deze akteur een film aan het draaien was. Het zoeken - dat niet lang duurt - naar de toneelspeler wordt onder de vorm van een "spektakel" voorgesteld. Hij is alles, zowel op familiaal als professioneel vlak, echt beu en heeft zich teruggetrokken bij een vriend op een schip dat bakstenen vervoert naar Belgrado. De treurende toneelgroep zoekt zijn "ster”, de massa-media ook. Men vraagt zich van alles af: "Hoe kan iemand, die zo beroemd is, van de ene dag op de andere alles achterlaten”, "Gaat hij een nieuw leven beginnen" of "Verzadigd, vervreemd van elk dagelijks leven, heeft de akteur besloten van levenswijze te veranderen om een vrij man te worden", verklaart de radio. Het schip wordt een foor, het dorp een toeristische pleisterplaats. Het spektakel dat zich eerst afspeelde op het schip, is nu verplaatst naar de oever. De bijzonderheden worden banaliteiten, de "aantrekkingskracht" van de akteur vlakt af; de filmploeg gaat zich meer en meer interesseren voor de menigte; het "zijn buik ervan vol hebben"-idee verdwijnt en wordt vervangen door een vakantie-mentaliteit, die toch wel een weinig anders is. En zelfs het vinden van een lijk in de Donau heeft slechts een vrij zorgeloos onderzoekje tot gevolg…

Wanneer de ontsnappingspoging deze van een in de aktualiteit staande mens is, en de massa-media er zich in mengen, wordt het individuele avontuur een gemeenschappelijk. De behoefte aan meeleven verspreidt zich als een virus. Mensen die in de anonimiteit een rustig bestaan kenden, ontdekken zichzelf en streven naar een ander leven. En, in tegenstelling met de akteur, gaan ze de omgekeerde weg op, want in hun dagelijks leven was het gedroomde leven dat van de bekendheid, opgeblazen misvormd door de massa-media. Zulk een onderwerp had een Felliniaanse film kunnen geven. Zoals de Italiaanse grootmeester heeft Karanovic smaak voor het teest. Maar daar stopt de gelijkenis. Men kan zonder risico besluiten, dat men hier echt voor een auteur staat in de werkelijke betekenis van het woord.

Karanovic lukt hier een soort filmische osmose tussen het dokumentaire en de fiktie, tussen het naar het leven getekende en het denkbeeldige leven. Het is juist met deze wisselwerking dat de film opgebouwd wordt en vooruitgaat. De personages blijken nooit te zijn wie ze zijn. De identifikatiemogelijkheden zijn talrijk en nieuwe interpretaties kunnen er voortdurend in gelezen worden. Een optimistische of een sombere film? Wanneer de film eindigt met bruiloften en feesten zijn de problemen nog niet opgelost, de gevangenis hersluit zich rond burgers die niet minder vervreemd zijn als bij ons, maar de vele rekuperatiemethoden zijn met humor en ernst ontleed geworden.

Een belangrijk element in de film is het gebruik van de akteurs. Men laat de stadsbewoners (akteurs, kineasten, journalist, burokraten) vertolken door beroepsakteurs, de dorpsbewoners door niet-beroepsmensen. Dit vertrekpunt is natuurlijk goed aangepast aan het onderwerp in de film (het kunstmatig maken van alles), dat toelaat vooral in te haken op "direkte effekten" (hetgeen de dorpsbewoners spelen is niet zover verwijderd van wat zij in hun eigen leven doen). Karanovic verrijkt zijn werk door aan het fiktieverhaaf een dokumentaristische werkelijkheid toe te voegen en de politieke en sociale benadering met het individuele avontuur van het hoofdpersonage te verbinden.