Mutter Küsters' Fahrt zum Himmel (Mother Kusters Goes to Heaven)

Zoals alle voorgaande filmgebeurens ook zeker nu een Fassbinder. Met deze film heeft hij zich enorm veel last op de hals gehaald overigens. Door zowel de linkse als de rechtse pers is de film in de grond geboord. Links voelt zich zogenaamd verraden omdat Fassbinder in deze film niets overlaat van hun valse en opgeblazen beloftes. Het leven wordt in West-Duitsland praktisch onmogelijk voor hen en daarom is hij onlangs ook naar Amerika vertrokken. MUTTER KUSTERS is een lange harde film waar Fassbinder zich duidelijk afkeert van welke politieke mening dan ook. De film handelt over een vrouw die het slachtoffer· wordt van zowel rechtse als linkse manipulaties, maar door beiden verlaten zal worden nadat ze haar "gebruikt" hebben voor eigen ideologie. Het is ontstellend ontroerend hoe Fassbinder erin slaagt een stuk levenstragiek vol met kitch en clichés over te brengen als een zeer indringend hedendaags gegeven.

Fassbinder wordt dit jaar tweeëndertig jaar. Hij kan terugblikken op een oeuvre uit de laatste tien jaren dat omvangrijk genoeg is voor een lang leven van een arbeidzaam en kreatief kunstenaar: ruim twintig films, ongeveer evenveel ensceneringen voor toneel, een dozijn televisieprodukties, veel draaiboeken voor films, enkele toneelstukken. En daarbij nog de vertolking van zoveel rollen in films en op toneel dat het allemaal niet meer bij te houden is. Hij is een bezeten werker, niet makkelijk, ongedurig. En, zo zijn we nu eenmaal, zijn grote sukses brengt met zich mee, dat steeds meer mensen leedvermaak oppotten in afwachting van het moment dat Fassbinder eens met een smak op zijn gezicht zal vallen.

Op een dag vermoordt Kuster in de fabriek een van zijn "meerderen" en pleegt zelfmoord. Niemand weet waarom. Sensatie, fotografen, media. Een fotoreporter belooft de weduwe een artikel te schrijven waarin uitkomt wat een braaf mens haar man geweest is, wat een goede familievader. Hij schrijft een lang stuk riooljoernalistiek voor zijn boulevardblad, over de Fabriksmörder. Moeder Küsters heeft daarna nog maar één doel in het leven: de mensen moeten de waarheid horen over haar Heinrich. De fabriek betaalt geen pensioen aan de weduwe van de moordenaar. De dochter aanvaardt een betrekking als ster in een nachtklub, de zingende dochter van de moordenaar. Zij begint ook een kwaadwillige verhouding met een joernalist. Alleen één echtpaar biedt Mutter Küsters hulp. Ze hebben een mooie auto, mooie kleren, een mooi groot huis. Hij is joernalist van een kommunistische krant. Ze zijn (salon)kommunisten. Zij beloven haar te helpen bij de rehabilitatie van haar man. Ze leggen haar alles uit over de politiek, de samenleving en zo. Moeder Kuster wordt lid van de partij en vertelt op een vergadering van haar man en haar problemen. Dat is uitstekende propaganda voor de partij.

Daarna doen ze niets meer voor haar. Een jonge man benadert haar. Hij zegt dat hij van een aktiegroep is, dat zij met Moeder Kusters de kantoren van de boulevardkrant willen bezetten en zo een rektifikatie afdwingen. Ze laat zich overhalen mee te doen. Op de krant blijkt het niet om een bezetting te gaan, maar om een gijzeling. Eis: vrijlating van alle politieke gevangenen, een vliegtuig, het bekende recept. Er volgt een vuurgevecht waarbij Mutter Küsters sneuvelt. Een melodramatisch verhaal? Jazeker. Kitch? Jazeker er zit een heleboel kitch in alle films van Fassbinder. Hoe zou het anders kunnen bij een man die zegt dat de mens van nature iets zachts is, iets teers, en dat het verschrikkelijk is wat hij zegt en denkt - niet wat hij is. De wereld zoals Fassbinder die ziet zit vol met kitch en vol kitscherige, romantizerende sprookjes, bijvoorbeeld de hoer in SCHATTEN DER ENGEL, die te mooi is om klanten te krijgen. Hoe meer die dingen waar worden, hoe meer ze op sprookjes gaan lijken, aldus Fassbinder. Fassbinder wil geen kunstfilms maken, eerder een soort volkskunst. En daar hoort kitch bij om het waar te maken want het leven zit vol kitch. Daar hoort wat aandikken bij want kitcherige vrouwtjes en mannetjes moeten een beetje "gemaakt" worden. De welvaartsvaste salonkommunisten en de Rote Armeeachtige gijzelaars werd en dus door Fassbinder nadrukkelijk neergezet als figuren met oogkleppen. Maar de ironie of satire is niet scherper dan bij scènes met de personeelschef van "het kapitaal", de pers of de nachtklubeigenaar. (Ellen Waller)