Oorlog en Vrede (Vojna i mir)

SERGEI BONDARTCHOUK
Een zeer voorname naam in de Sovjetkinema. Sergei Bondartchouk werd in 1929 in Oekraïne geboren en liet zich na de Tweede Wereldoorlog inschrijven aan de Filmakademie. Hij maakte tamelijk vlug opgang als akteur maar in 1948 maakte hij ook al zijn eerste speelfilm. Buiten deze OORLOG EN VREDE, waaraan hij jaren werkte, zijn andere suksesrijke titels van hem HET LOT VAN EEN MAN (SUBDA CHELDOVIEKA) en de Internationale ko-produktie WATERLOO. Op het recentste filmfestival van Cannes zetelde Bondartchouk in de internationale jury.

Oorlog en Vrede
Vooreerst een woordje over de kopij van deze film. De oorspronkelijke film zoals Bondartchouk hem gemaakt heeft, bestond aanvankelijk uit vier delen van elk drie uur. Ten behoeve van de West-Europese en Amerikaanse markt heeft Bondartchouk achteraf een ingekorte versie gepuurd, die ook nog ruim zes uur duurt in zijn totaliteit Het is deze versie die hier integraal in de 70mm kopij vertoond wordt. In twee aparte delen.

OORLOG EN VREDE - Russische versie - staat in de filmencyclopedieën vermeld als de duurste film aller tijden. Begrijpelijk wanneer men weet dat het meer dan vijf jaar geduurd heeft eer al de opnamen voltooid waren en als men weet wat er allemaal aan te pas gekomen is. Men krijgt exakte kopies van de Franse en Russische militaire uitrusting van die tijd, dit allemaal tot leven gebracht door de figuratie van het Sovjetleger dat met tienduizenden manschappen tussenkwam. Twee versterkte burchten werden herbouwd, zesduizend kostumes moesten gemaakt worden en er werd gefilmd op honderdzestig verschillende lokaties. Dit allemaal om zo getrouw mogelijk alle beschrijvingen van Tolstoi te respekteren: zelfs een zeer hoge denneboorn werd opgezocht om zo dicht mogelijk bij Tolstoi te blijven.

Samenvattend tot de elementairste lijnen (men vergete niet dat Tolstoi twaalfhonderd pagina's nodig had) maken we in deel 1 kennis met drie hoofdpersonages, zijnde Bezoukov, Prins Bolkonski en Natascha. Rondom hen wordt het brillante leven van de Sint-Petersburgse en Moskovietse haute bourgeoisie geschilderd. In deel 1 komen nog de veldslagen van Schöngraben en Austerlitz. In deel 2 zien we nog dezelfde personages maar hier vooral primeren de oorlogstaferelen. De beroemde veldslag van Borodino die bijna één uur van de film in beslag neemt, de brand van Moskou en de terugtocht. Het was natuurlijk onmogelijk alle nuances en alle filosofische - en ook lyrische - bedenkingen van Tolstoi weer te geven zoals in de roman. Deze enorme veelzijdigheid wordt door de kineast heel goed opgevangen waar hij verspringt van de individuele naar de kollektieve scenes. Filosofische bedenkingen krijgen we meestal in vorm van demonoloog en van de "off" -kommentaar. Het enorme belang dat Tolstoi aan bepaalde details besteedt wordt natuurlijk gerelativeerd in de film.

Globaal gezien heeft OORLOG EN VREDE van Bondartchouk een betere beurt gemaakt bij de Westerse pers dan de tien jaar oudere Amerikaanse versie van King Vidor, die toch ook geen onverdienstelijke verfilming afleverde. De Amerikaanse versie was wel meer intimistisch en legde meer de nadruk op de karakters. Bij Bondartchouk is er een evidente overheersing van de massatonelen maar dat komt dan weer omdat het hier een ingekorte versie betreft. Het belangrijkste verwijt dat deze Russische versie gedaan wordt - maar dat is dan weer typisch voor de Sovjetkinema - is een teveel aan akademisme, hier nog extra in de hand gewerkt door de ter beschikking gestelde middelen. Unaniem daartegen is de lof voor de vertolking van Natacha. Al bij al, een zeer geslaagde film, en - wat zeldzaam is - ook geslaagd op het gebied van de adaptatie van de roman.