Parsifal

Hans Jürgen Syberberg heeft een haat-liefde verhouding met Richard Wagner, diens erfgenamen, het Wagnerfestival in Bayreuth en het filmbedrijf. Voordat hij zich waagde aan de verfilming van de complete opera PARSIFAL, is hij al tien jaar in de weer geweest met het fenomeen Wagner. De dubieuze relatie tussen de Beierse koning Ludwig II en Wagner was in 1973 onderwerp van een film (Ludwig - Requiem für einen junfräulichen König). Uiteraard speelde Wagners muziek een belangrijke rol in de bijna groteske geschiedenis van de Wagnerfanaat die de componist alleen wist de beroeren door zijn dweepzieke bewondering en als het op nog meer geld aankwam. Ook in HITLER, EIN FILM AUS DEUTSCHLAND is voor Wagners muziek, met name die uit Parsifal, een niet onaanzienlijke rol weggelegd. Maar de meest indringende kijk op het Wagnerimperium, dat zo nauw verbonden is geweest met de geschiedenis van het Derde Rijk, had Syberberg al twee jaar eerder gemaakt.

Het vijf uur durende portret van Wagners schoondochter Winifred (getrouwd met Siegfried) geeft een onthullende kijk op het reilen en zeilen van de Wagners en hun villa Haus Wahnfried (nu museum). Om het de kijker vooral niet te makkelijk te maken, heeft Syberberg “zijn” Parsifal volgepropt met symbolen en verwijzingen naar de eerste opvoering van Parsifal in 1882 (een soms luguber, soms lachwekkend marionettentheater met poppen in de uitmonstering van toen). Een beeldgrap, die we kennen uit HITLER, waar de Führer en al zijn trawanten als kleine enge marionetten worden neergezet. Net als onlangs in Genève bij Rolf Liebermann het geval was, speelt de Parsifal van 1982 ook bij Syberberg zijn onschuldige rol van verlosser (Wagner duidde hem aan met “reine Tor”) na de zondvloed. Bij Liebermann na de totale vernietiging die een atoomoorlog tot gevolg zou kunnen hebben.

Syberberg laat zijn film voor de opera beginnen met een beklemmende scène waarin de kamera over een smerige waterpoel dwaalt waarin allerlei foto’s drijven. Het verwoeste Dresden, een kathedraal als bouwval, het ingestorte Bayreuther Festspielhaus en het tegen een silhouet van Manhattan in elkaar gezakte Vrijheidsbeeld. Je hoort Kundry tijdens een repetitie zingen “Ach, ach, tiefe Nacht”. In de van de eerste tot en met de laatste nooit verfilmde opera volgen meer verrassende beelden, vaak in de vorm van achtergrondprojekties.