Pyat vecherov (Five Evenings)

Meer dan 25 jaar geleden heerste nog een grote woningsnood in Moskou. Vee gezinnen van de hoofdstad leefden dan nog in kollektieve appartementen, waar de keuken en de badkamer gemeenschappelijk maar voor verschillende families. VIJF AVONDEN speelt in deze periode af. Het is een aanpassing van een toneelstuk van A. Volodin, dat veel sukses kende in de jaren ‘50. De film begint met een lange blik doorheen de straten, de lanen en de pleinen van Moskou. Voor de makers van de film vormen de jaren 50 hun kinderjaren, een bijna vergeten verleden. Dat verklaart ongetwijfeld de frisse toon en de preciese rekonstruktie van de prachtige ouderwetse atmosfeer van de stad, de manier van praten, de kleding en de haardracht. Deze elegante, rijke en lichtjes nostalgische studie van het vroegere Moskou dient als inleiding voor het eigenlijk verhaal.

En dat is dan de geschiedenis van twee eenzame mensen die elkaar vinden, over hun eigenliefde, hun trots en de wederzijdse beledigingen heen. Twee moeilijke karakters, op schitterende wijze vertolkt door Lioedmila Goertsjenko en Stanislav Lioebsjin, worden op dramatische wijze tegenover mekaar geplaatst. Hun verleden wordt niet gehoord. We moeten het zelf aan de hand van onvoltooide en toevallige zinnetjes rekonstruiëren. Heel lang geleden huurde de held een kamer bij een grote familie. Hij werd verliefd op het jonge meisje maar de oorlog maakte de ontplooiing van hun liefde onmogelijk. Als de oorlog ten einde is, is er iets gebroken. Hij heeft nooit getracht haar weer te vinden, zij is het wachten moe geworden. De jaren zijn voorbijgegaan. Een vrouw uitgeput na een dag vol zorgen, zit met de handen in de schoot op de rand van een stoel in een strenge, trieste en onberispelijk opgeruimde kamer. Een man, overrompeld door de plots opgedoken herinneringen, probeert z’n emotie te verbergen achter gespeelde nonchalance. Onbevreesd belachelijk te lijken, stapt hij laat op de avond een gebouw binnen dat hij vroeger zo goed kende. Banale vragen, banale antwoorden. Beiden zijn op hun hoede, het gesprek blijft aan de oppervlakte. Geen van beide komt ertoe te zeggen wat hij op het hart heeft. Ze schijnen tevreden met hun leven, gelukkig. Het verleden is vergeten. Maar als Ilin, hoofdingenieur van een groot bedrijf in de provincie, een verblijf nodig heeft voor de nacht is Tamara bereid, zoals vroeger, hem gastvrijheid te verlenen. Beleefdheden, woorden die niets willen zeggen. Daarachter, een bittere leegte, de eenzaamheid. De vrouw probeert deze leegte te verhullen door haar plichten jegens haar neef, een wees in te roepen , door te spreken over suksessen bij het werk en op sociaal vlak. Tamara is een fiere en moedige vrouw, maar toch heeft haar zelfzekerheid tegelijk iets komisch en iets aangrijpends. De muur van haar zelfverdediging toont heel wat barsten. Ilin wil haar gelukkig maken, als was het maar voor “vijf avonden”.

Opnieuw breekt de liefde door tussen twee mensen die de verloren tijd proberen goed te maken. Ook Ilin is niet door het lot bedacht. Zijn sterke wilskracht verbergt moeilijk zijn grote bitterheid, hij lijkt iets te verbergen. Wat hij vertelt over z’n werk en over z’n schitterende toekomstplannen lijkt te mooi om waar te zijn. De rollen worden ook plots omgekeerd. Nu is het Tamara die het gezicht van Ilin bestudeert en probeert te raden wat hij verbergt om z’n verdriet te kunnen verzachten. Weldra blijkt dar Ilin nooit z’n studies kon voltooien, dat hij geen ingenieur maar chauffeur is., dat z’n grote mond hem moeilijkheden bezorgde in de periode van de personenkultus. Hij heeft zitten liegen als een snotneus, en hij kan de idee dat z’n bedrog ontdekt is en dat Tamara hem medelijdend beschouwt als een mislukking, niet verdragen. Hij beslist dan Tamara voor altijd te verlaten, zonder haar zelfs vaarwel te zeggen. De scene het stationscafé waar Ilin z'n laatste uren in Moskou doodt vooraleer naar het Noorden te vertrekken, is een dramatisch hoogtepunt van de film. Hij is triestig en bitter, en het idee dat alles onherstelbaar gebroken is, maakt het wanhopig. Hij dwaalt van tafel tot tafel en stort z’n hart uit aan onverschillige onbekenden. Maar dan besluit hij toch naar Tamara terug te keren, omdat hij haar geen tweede keer wil verliezen. Hij overwint z’n schaamte en z’n bitterheid en als hij nederig het hoofd in Tamara’s schoot legt, ontdekt hij het begrip waartoe een vrouw in staat is. Het doek, dat tot dan enkel zwart-wit was, explodeert in een weelde van kleuren. De strenge kamer wordt plots door een inwendig vuur verplicht. De mooie, verjongde vrouw legt in een rustgevend gebaar haar hand op Ilin’s hoofd. De woorden die hij hoort voor hij inslaapt lijken op een wiegelied, een sprookje met een gelukkige afloop. Het zou een melodramatisch einde kunnen lijken indien het lot van de helden niet zo moeilijk was geweest.