Robotnicy '80 (Workers '80)

Polen 1980-1981: Karot Woytila, Lech Walesa, Kozakiewicz (de polstokspringer), Andrzey Wajda, Krzysztof Zanussi. Daar zijn de drie bekendste Polen, plus de twee bekendste poolse kineasten. Zanussi wijdde een film aan de paus; Wajda aan Gdansk, Walesa en Solidarinosc - de speelfilm CZLOWIEK Z ZELADA (De man van ijzer), gouden palm van Cannes '81. Daarnaast bestaat er "ARBEIDERS '80”, een film mogelijk met minder allure, en die alleen over Gdansk, Walesa en Solidarinosc handelt. Een echt dokument: voor de eerste maal werd film de rechtstreekse getuige van een vrij belangrijk feit en dit op een zelfbewuste, permanente manier, met het akkoord van de deelnemers en met de bezorgdheid om een film te maken die in staat is om de informatie betreffende de poolse werkelijkheid op zo'n breed mogelijke wijze te verspreiden.

In april '80 beginnen de stakers van Gdansk onderhandelingen te voeren met de overheid. Dit gebeurt binnen de scheepswerven die ze bezetten, met een regeringsafvaardiging, onder leiding van vice-premier Jagielski. De diskussies duren meerdere dagen, zij verlopen in een gespannen atmosfeer. Zij eindigen met een akkoord, dat het lukken van de staking, geleid door Lech Walesa, bevestigt. De aanwezigheid van de audiovisuele informatie tijdens de onderhandelingen van Gdansk is strikt verbonden met de opvattingen van het toekomstige syndikaat Solidarinosc, op het niveau van aktie voeren. Walesa en zijn kameraden onderhandelen dààr waar de stakingen zijn, zij weigeren elke geheimhouding; de debatten worden integraal uitgezonden via luidsprekers in een grote zaal vol afgevaardigden, en verder, in de scheepswerven zelf waar de stakende arbeiders wachten.

De film legt de klemtoon op die wil tot demokratie door eerst en vooral het woord te geven aan de arbeiders. Waarom zijn ze in staking ? Hoe is de staking begonnen ? Hoe is ze geëvolueerd ? Vervolgens door afwisselen van verschillende plaatsen, zoals de onderhandelingszaal met de grote koer waar de stakers staan, en door het inlassen van korte sekwensen, zoals de bezetting van de scheepswerven, het drukken van pamfletten, de komst van de officiële afvaardiging, opstappend tussen twee hagen arbeiders: deze beefden tonen aan dat de staking nog niet voorbij is. De kamera kadreert in de eerste plaats de onderhandelingstafel, met aan de ene kant Lech Walesa en zijn kameraden, en aan de andere kant Jagielski en de regeringsafvaardiging; deze tafel is de hele film aanwezig. De kamera observeert, neemt waar. Diens bevoorrechte situatie wordt nogeens benadrukt door een korte sekwens waarin, na de gebruikelijke foto's, de persmensen - gefilmd door de ploeg van "ARBEIDERS '80" - gevraagd worden de zaal te verlaten, maar de filmkamera blijft en opnieuw al de aandacht op de onderhandelaars vestigt. Dit, laten we het maar zeggen, is een buitengewone manier om de toeschouwers rechtstreeks te verbinden met het debat tussen het stakingskomitee van Gdansk en de regering van Warschau, want, via de "blik" van de kamera, is de toeschouwer zelf ook de voortdurende en aandachtige getuige van het gesprek.

De kineasten hebben wel degelijk meer gedaan dan de gebeurtenissen te enregistreren. De keuze van grootopnames van gezichten (onbewogenheid, beweeglijkheid, etc ...) , van gebaren, van houdingen (gefluister in de oren), de rangschikking door de montage van de verschillende plaatsen en van de verschillende gezichtshoeken, geven aan de film een sterk verhalende en expressieve struktuur. De spanning van de onderhandelingen, met hun dieptepunten, hun sterke momenten, de ogenblikken van ontspanning, dit alles is zeer goed aan te voelen bij het zien van de film. Ofschoon de uitkomst van het debat gekend is, blijft, door de wijze waarop de dialoog Walesa-Jagielski verteld wordt - en in zekere mate geënsceneerd - toch een zekere suspense behouden.