Schmutz

Joseph Schmutz (=Vuiligheid) heeft als credo: Leven, dat is de plicht!. Hij werkt voor een bewakingsbedrijf. Op een dag krijgt hij een belangrijke opdracht: hij moet, samen met een collega, een oude verlaten papierfabriek bewaken. Een kans om zijn idealen en principes te verwerkelijken. Vol toewijding en opoffering zet hij zich aan zijn taak. Maar Herr Schmutz heeft het niet zo gemakkelijk: de mensen lijken hem niet te mogen en veel medewerking van bazen, collega's en omwonenden krijgt hij niet. Erger nog: op een dag, terwijl hij fier zijn werkplan aan zijn baas toont, krijgt hij bericht dat de opdracht werd ingetrokken en dat hij ontslagen is. Zulke 'brutaliteit' doet voor hem de emmer overlopen. Samen met het gebrek aan discipline dat hij overal om zich heen ziet, het gebrek aan respekt voor eigendom, de vernielzucht en de algemene onverschilligheid vormen nu ook zijn eigen werkgevers een bedreiging van zijn leven. Zo rest hem ten slotte enkel nog het geweld als verweer. Hoe gemener de inbreuken op zijn territorium worden, hoe noodzakelijker zijn ingreep. Hij verheft zich tot niets ontziende held en wordt de eerste bediende die een deel van een liturgie wordt.

In Schmutz is de geest van Franz Kafka en Peter Handke overal aanwezig. Meer nog, het is een hommage zonder enige camouflage. Joseph Schmutz had evengoed Joseph K. kunnen heten: een klein, zielig personage dat zich principes aanmeet waar hij te klein en te belachelijk voor is. Een sinister personage dat op een akelige manier toch onze sympathie dreigt weg te dragen omdat het gedupeerd wordt door cynici. Een sarkastisch personage omdat het in de buurt van de wrange karikatuur zit. Het mag zonder meer gezegd worden dat Fritz Schediwy hier een schitterende prestatie levert: hij is een moderne versie van Peter Lorre, naar buiten toe gedwee, maar van binnen meedogenloos. Volmaakte en doordachte camera - bewegingen in een ruimte die tot het uiterste filmisch benut wordt maken van deze film een artistiek hoogstaand produkt. Er werd veel aandacht besteed aan symbolen en de muziek vervolmaakt de sfeer in deze knappe, beklemmende film. De regisseur werd dan ook terecht bekroond tijdens het Internationaal Filmgebeuren 1987. (wp)