Solaris (Solyaris)

De psycholoog Kris Kelvin brengt de laatste dag door op het buitenverblijf van zijn ouders voor hij naar de planeet Solaris vertrekt. Rond die planeet draait een ruimtestation waar vreemde dingen gebeuren. Bij zijn aankomst treft hij maar twee van de drie astronauten aan: gezagvoerder Gibarian heeft zelfmoord gepleegd . De andere twee lijken wel waanzinnig. Het station is een puinhoop. Kelvin meent echter ook andere wezens in het station te bespeuren. Eén van hen verschijnt: het is Kelvins vrouw Hari, die tien jaar geleden zelfmoord pleegde. Zij wil hem overal volgen, door muren heen - zij kwetst zich, maar regenereert snel. Ook de andere ruimtevaarders hebben dergelijke wezens in hun gezelschap, die kennelijk gevormd worden door de zee van Solaris . Zij blijken de reïncarnatie te zijn van mensen die ze op aarde gekend hebben en die hun geweten zijn blijven kwellen. Eén der cosmonauten vindt een methode om de wezens te annihileren en tevens neemt hij proeven om de Solaris-zee te beïnvloeden door een menselijk brein, via een encefalogram. Hari sterft nu definitief: ze laat zich vrijwillig vernietigen. Kelvin besluit naar de aarde terug te keren.

Van enige spectaculaire mise-en-scene is er in Solaris geen spoor. Solaris is dus een ‘intimistische’ film geworden, bestaande uit uiterst sobere beelden, gevuld met binnenhuise gesprekken. Alle spectaculaire elementen, inherent aan bijna alle ruimtefilms, zijn tot het strikte minimum beperkt. Filmisch gezien is Solaris een anti- 2001 zoals Tarkovskij het zelf gewild heeft. In 2001 is het hoofdthema de strijd van de mens tegen de machine, de techniek en de computerwereld hoewel het einde, met de verschijning van het sterrenkind ook in de richting van de buiten het lichamelijke van de mens tredende geest wijst. In Solaris wordt dit idee centraal. De mysterieuze zee blijkt een collectief brein te zijn dat werkt als het onderbewustzijn van elke mens afzonderlijk. Voor Tarkovskij stelt de ruimte de mens niet tegenover het nieuw maar wel tegenover zichzelf. (J .M .De Vos, Film en Televisie, 1974)
Menigeen zal zich nog wel de eerste voorstelling van deze film in Gent herinneren: tot laat stonden de cinefielen voor de bioskoop tot de kopie aankwam. Toen de film afliep was het al bijna licht buiten ... Solaris was in Gent wellicht dé ontdekking van de inmiddels overleden Andrej Tarkovskij.