Testimony

Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975) is ongetwijfeld de belangrijkste componist uit de geschiedenis van de Sovjetunie. Zijn symfonieën hebben een plaats naast die van Beethoven, Mozart, Mahler en Bruckner verworven. Zij vormen een getuigenis van een getormenteerde tijd, van een man die steeds met zichzelf en met zijn omgeving heeft geworsteld om zich op een aanvaardbare manier uit te drukken. Sjostakovitsj schreef ook Getuigenis, memoires die ook in het Nederlands vertaald werden. In deze geschriften rekent Sjostakovitsj af met het Stalin-tijdperk, tracht hij in het reine te komen met zichzelf en met tijdgenoten, met collega's, vrienden en vijanden. Het is een imposant document geworden en Tony Palmer heeft het tot een misschien nog imposantere film verwerkt. In een flamboyante zwart/wit fotografie schetst hij de figuur en de tijd van Sjostakovitsj in een semi-documentaire stijl. De somberheid van de Stalintijd wordt in een bijna expressionistische filmstijl gesuggereerd met geheel onrealistische decors, perspektief-vervormingen (veel groothoek-opnamen) en felle clair-obscur-contrasten. Typerend hiervoor is de scene van de beruchte toespraak van Zjdanov van 1948, waarin de Partij korte metten maakt met ‘kleinburgerlijke’, ‘revisionistische’ of ‘anti-revolutionaire’ kunst: een enorme zaal waar het mistige licht uit grote ramen naar binnen valt en de aanwezigen slechts aan één kant herkenbaar zijn. Na het hysterische geschreeuw van Zjdanov volgt dan de ‘bekentenis’ van Sjostakovitsj: Ben Kingsley - hier weer schitterend - als de zwijgzame, in zichzelf gekeerde, wat grimmige componist die geen blijf weet met zijn innerlijk in een wereld waar dat innerlijke verpletterd wordt door autoritarisme, domheid, intrige en laster. Palmer visualiseert deze innerlijke verscheurdheid , die ook steeds in de getormenteerde muziek voelbaar is, met felheid in beeld, snelheid en klank. De film, die meer dan twee en een half uur duurt, is vermoeiend, maar indrukwekkend en betoverend. Onafgebroken blijf je in de ban van deze film, die even goed een biografische film als een tijdsdocument is.

Testimony is controversieel: hij werd in Berlijn uit de officiële selectie geweerd. Het mag inderdaad gezegd worden dat Palmer zo zijn eigen stempel op de geschiedenis heeft gedrukt. Maar dat alles belet niet dat Testimony een van de grote films van 1987 zal blijven. (wp)