Gishiki (The Ceremony)

Van Nagisa Oshima was in Gent nog onlangs "The Hanging" en "Boy" te zien, films waarin Oshima zich liet kennen als een militant vertegenwoordiger van de nieuwe Japanse cinema, sterk politiek geëngageerd.

Japan is echter bij uitstek een land van riten, ceremonies en tradities waarin, zo zegt Oshima, "de eigenheid van de Japanse geest zich openbaart". "De Ceremonie" (Gishiki) knoopt bij deze patriarchale familie-tradities aan. Masuo, het personage waarrond de film draait, ontvangt een telegram van zijn neef, waarin deze hem zijn dood bericht: de grootvader, het patriarchale hoofd van de familie, kwam te overlijden en de neef, de Pijler waarop de familie nu moet gaan rusten, pleegt ritueel zelfmoord, niet om aan de verantwoordelijkheid te ontsnappen, maar omdat hij het beter vind dat met hem de familie uitsterft.
Beetje bij beetje defileren bij Matsuo de beelden uit zijn herinnering, lopend over de laatste vijfentwintig jaar (1947-1971), herinneringen aan diverse ceremoniën die door de voltallige familie werden bijgewoond: de ceremonie na de rituele zelfmoord van zijn vader, en later die bij het overlijden van zijn moeder; het familieritueel bij het huwelijk van zijn oom en bij zijn eigen huwelijk; herinneringen aan de rituele sexuele initiatie en andere familietradities. Niet alle familieleden zijn gelijk; zij verpersoonlijken de diverse aspekten van het oude en jonge Japan, maar niemand ontsnapt aan de vangarmen van de traditie en het uiterlijk ritueel. "Gishiki" is daardoor een waardevolle poging tot verkenning van het na-oorlogse Japan; een nuchtere ontdekkingstocht in een land dat moeilijk afstand kan doen van zijn verleden, waar generatiekonflikten ongemeen scherp zijn en botsingen tussen traditie en vooruitgang dagelijkse kost zijn.
Oshima in zijn kommentaar bij "Gishiki": Voor mij is het antwoord op de vraag "hoe sterf ik anno 1971?" een wedervraag: "hoe leef ik in deze tijd?" De ekonomische expantiedrang van mijn land is niets anders dan een andere vorm, een substituant voor de doodsdrift van oudsher.
(Jan Boddart)