Zert (The Joke)

Dat deze film samen met zijn schrijver en zijn regisseur na 21 augustus 1968 op de zwarte lijst terecht kwam ligt voor de hand. De Grap is immers een boosaardig zwarte komedie die de vloer aanveegt met de euforie over het 'volkssoclalisme' en de geest van het Stalinisme. 1949: Ludvik Is een gezellige student die ver­liefd is op Marketa, een studentinnetje dat ijverig deelneemt in de algemene euforie over de oprichting van de Socia­listische Republiek. Zij gaat twee weken op reis en stuurt hem een geëxalteerde brief, die hij wat sarcastisch beantwoordt met het volgende postkaartje : "Optimis­me is opium voor het volk. Enthousiasme ruikt naar domheid. Leve Trotskyl" Enkele dagen later wordt hij van de unief ge­stuurd, uit de KP gezet en moet hij legerdienst vervullen bij een disciplinair regiment.

Er volgen 15 jaar troosteloos bestaan zonder uitzicht op een goede job of carrière en hij wordt een verbitterd man. En dan ontmoet hij Helena, de vrouw die trouwde met Pavel Zemanek, de medestudent die hem verklikte en dus deze 15 ellendige jaren op zijn geweten heeft. Ludvik besluit de vrouw te versieren, om zich zo te wreken...
Milan Kundera, thans gevierd schrijver, vestigde zich na deze Grap in Frankrijk. De roman zelf bleef vreemd genoeg onopgemerkt (de Nederlandse vertaling is van recente datum). De Grap is nochtans nog steeds zijn beste werk. (wp)