'A Ciambra' is een van de sterkste Italiaanse films van de laatste jaren

'A Ciambra' is de tweede speelfilm van de Italiaanse regisseur Jonas Carpignano (1984) en heeft in het arthousecircuit al een flinke reputatie opgebouwd: in mei vorig jaar was het een van de toppers van de Quinzaine des Réalisateurs in Cannes; het was ook de Italiaanse Oscar-inzending in de categorie beste niet-Engelstalige film; componist Dan Romer won in oktober op Film Fest Gent de Georges Delerue-prijs voor beste muziek.

Criminaliteit zonder uitweg

'A Ciambra' speelt zich af in Gioia Taura, een onooglijk stadje in de armste regio van Italië, Calabrië, het zuidwestelijke punt aan de voorkant van de laars van Italië. Het is het portret van Pio, een jongen van veertien die na de arrestatie van vader en oudere broer voor het stelen van stroom, de kostwinnaar wordt van zijn uitgebreide, vier generaties omvattende zigeunerfamilie.

We zien alles door de ogen van deze kleine ritselaar en overlever die door zijn nieuwe verantwoordelijkheid sneller moet opgroeien dan wenselijk is en ondanks zijn stoere machohouding diep vanbinnen nog een kind blijft. Vanuit zijn standpunt wordt het ook snel duidelijk dat criminaliteit en oplichterij de enige uitweg zijn in een bestaan zonder toekomstperspectief. Algauw incasseert Pio ook verraad, mislukkingen en vernederingen en vindt hij een aantal morele dilemma’s op zijn sjofele weg.

Authentiek

De regisseur observeert het gedrag van de protagonist zonder een oordeel te vellen - hij beschouwt wat hij ziet met een empathische terughoudendheid - zoals hij ook niets verbloemt. Want zoals de Italianen neerkijken op de Romagemeenschap, zo hebben de zigeuners op hun beurt een lage dunk van de Noord-Afrikanen die in de buurt wonen. Het is een van die tragische voorbeelden van hoe twee achtergestelde minderheden elkaar nog verder de dieperik in duwen.

Martin Scorsese trad op als executive producer en het is niet moeilijk te raden wat hem aantrok in deze film: regisseur Jonas Carpignano zet op zijn manier de traditie voort van het neorealisme, niet alleen de belangrijkste beweging in de geschiedenis van de Italiaanse cinema, maar een van de invloedrijkste stromingen tout court. Hij filmt alles op de echte locaties; toont de realiteit op een onopgesmukte wijze, zo rauw en authentiek mogelijk; hij omringt zich met niet-professionele acteurs; via zijn soepele beeldvoering geeft hij aan het gefilmde de allure van een documentaire.

Uitzonderlijk opnameproces

Die authenticiteit is zeker ook het resultaat van de uitzonderlijke werkmethodes van Carpignano die geboren werd in de Bronx en jarenlang zijn tijd verdeelde tussen Rome en New York. Intussen woont hij in Ciambra, het dorp waar de film zich afspeelt. Hij laat de plaatselijke bevolking met wie hij dagelijks in contact is, zichzelf zijn in de film. Ook dat 'A Ciambra' ondanks de sterke dramatische situaties niet een streng vastgelegd script lijkt te volgen, maar zich lijkt te ontwikkelen terwijl we er naar kijken, heeft grotendeels te maken met hoe de film gegroeid is.

Het scenario evolueerde samen met de opnamen: nadat enkele scènes ingeblikt waren, werden de opnamen voor een paar weken stilgelegd om de volgende scènes te kunnen schrijven. En dit proces van onderbreken en (her)schrijven werd doorgezet tot de film voltooid was. Het resultaat is een film die op een zeer organische manier tot leven komt.

Energiek & urgent

Alle onervaren spelers in de film zetten zonder enig zelfbewustzijn sterke en genuanceerde personages neer, maar wat deze energieke en urgente film voortstuwt is de ongelofelijke naturel van de hoofdrolspeler op wiens gezichtsuitdrukkingen we het hele drama kunnen volgen van een kind gevangen tussen onschuld en berekening. Pio Amato schitterde al in een eerste kortfilmversie van 'A Ciambra' (2014) en kreeg ook een show stelende bijrol in Carpignano’s speelfilmdebuut 'Mediterranea' (2015), waarvoor de regisseur zijn inspiratie vond in de vluchtelingencrisis en waarin we de odyssee volgen van Ayiva, een migrant uit Burkina Faso, die ook terugkeren in 'A Ciambra'.

De op de proef gestelde vriendschap tussen Ayiva, de Burkinese immigrant uit het nabijgelegen vluchtelingenkamp en Amato, de illegale kostverdiener van een Romagemeenschap, zorgt voor de meest pakkende en spannende scènes in een van de sterkste Italiaanse films van de laatste jaren.

‘A Ciambra' is op dinsdag 20 februari te zien tijdens Film Fest Gent On Tour in Sphinx cinema (Gent), Cinema Lumière (Brugge), Cinema Cartoons (Antwerpen), The Roxy Theatre (Koersel), Studio Geel, Cinema ZED (Leuven), Kunstencentrum BUDA (Kortrijk), CC Strombeek, Flagey (Brussel, Studio 5), CC Zoetegem (Zottegem), CC Ter Dilft (Bornem), CC Jan Tervaert (Hamme), Cinema Westside (Evergem). Tickets zijn verkrijgbaar bij de deelnemende locaties.