Berlinale wordt een vat vol emoties

Nadat zakelijk leider Mariette Rissenbeek aankondigde dat ze er na deze editie mee stopt en artistiek leider Carlo Chatrian de zakelijke functie er niet bij wil nemen is het op 1 april 2024 over en out voor de zogenoemde “Doppelspitze” aan het hoofd van de Berlinale. Volgens Carlo Chatrian bevat zijn jongste selectie voor competitie, Berlinale Specials en Encounters “variatie in de verhalen en een veelvoud van stijlen.” Kortom een staalkaart van de uitgebreide mogelijkheden van de filmtaal. De competitie voor de Gouden Beer die op 24 februari wordt uitgereikt telt 20 films. Daaronder zijn er twee debuutfilms en twee documentaires. Ze zijn afkomstig uit 30 landen en negen regisseurs waren eerder op de Berlinale. Zes films hebben een vrouw als regisseur of coregisseur.

Balans

Chatrian is tevreden met de balans tussen werk van gevestigde waarden die hij al bewondert en de verrassende, krachtige opduikende nieuwe stemmen. Zoals al gemeld krijgt Tim Mielants de eer om de Berlinale te openen met zijn nieuwe film Small Things Like These met de voor Oppenheimer Oscargenomineerde Cillian Murphy in de hoofdrol. Murphy is de eerste grote Hollywood ster op de 74ste editie van de Berlinale en hij krijgt later nog het gezelschap van onder andere Rooney Mara, Amanda Seyfried, Gael Garcia Bernal, Carey Mulligan, Kristen Stewart en andere Adam Sandler’s.

Afrikaans

We zijn er haast zeker van dat Chatrian trotser is op de Afrikaanse bijdrage in de competitie. In Black Tea van Abderrahmane Sissako zegt dertiger Aya op haar huwelijksdag “neen” aan haar bruidegom, verlaat Ivoorkust en trekt naar China. Daar leert ze in de Afrikaanse diaspora een Chinese man kennen die haar inwijdt in de Chinese theeceremonie. Er groeit een tedere liefdesrelatie maar staat hun verleden daarbij niet in de weg? Met haar merkwaardige L’Atlantique won Mati Diop in 2019 de Grand Prix in Cannes. Nu staat ze in Berlijn met haar jongste film Dahomey, een documentaire over het teruggeven van Franse roofkunst uit Dahomey aan Benin. Mati Diop geeft de geroofde beelden een stem zodat ze nog altijd lijken te leven. De nieuwkomer in dit illustere gezelschap is Meryam Joobeur, een in Montreal levende Tunesisch-Amerikaanse filmmaakster die in Berlijn haar debuutfilm Who Do I Belong To voorstelt. Een film die zich in het Noorden van Tunesië afspeelt en waarin Aicha op de grenzen van haar moederliefde botst als een van haar drie zonen terugkomt van de oorlog.

Sterke moeders

Aan sterke moederfiguren ontbreekt het dit jaar niet, zegt Carlo Chatrian bij zijn voorstelling van de competitie. Hij verwijst daarbij onder meer naar de Nepalese film Shambhala waarin de zwangere polyandrisch getrouwde Pema haar liefde moet bewijzen tegenover een vijandige omgeving. Zij gaat op zoek naar haar man en dat wordt een spirituele zoektocht naar zichzelf en de vrijheid. In het zich in de buurt van Venetië afspelende Gloria! van Margherita Vicario wordt een kind afgepakt van de protagoniste Teresa maar de film is vooral een hulde aan de vele onbekende vrouwelijke componisten die tussen de plooien van de geschiedenis terechtkwamen. Gloria!, een filmdebuut, speelt zich af in het jaar 1800!

Hilde Coppi

Met Des Teufels Bad (The Devil’s Bath) keren we nog een stap verder terug in de geschiedenis en meer bepaald naar het jaar 1750. Veronika Franz en Severin Fiala beschrijven aan de hand van historische kronieken het leven van Agnes die vergeefs naar kinderen verlangt en daaraan ten onder gaat. Niet zonder echter een gewelddaad te plegen. Hilde uit Andreas Dresens’ In Liebe, Eure Hilde is zowat de tegenpool van Agnes en zij vindt als weerstandster Hilde Coppi tijdens WOII kracht in het moeder zijn. Zij was lid van de verzetsgroep Rote Kapelle en was zwanger toen ze werd aangehouden. Dresens film is samen met Dying van Matthias Glasner de Duitse bijdrage in de competitie.

Verlies en rouw

Glasner heeft het, drie uur lang, over een familie die uiteenrafelt maar door de confrontatie met de dood opnieuw bijeenkomt. Dying staat, alleen al door zijn titel, model voor een reeks films over verlies en rouw. Maar dat kan volgens Chatrian ook op een luchtige toon worden gebracht. Daarbij verwijst hij naar Hors du temps van Olivier Assayas. De film speelt zich af tijdens de eerste lockdown in 2020 wanneer filmregisseur Etienne en zijn broer en muziekjournalist Paul met hun partners samen zijn in het ouderlijk huis. Er worden herinneringen aan vroeger opgehaald en dat heeft vreemde gevolgen in hun dagelijkse leven.

Ruimte

Van lockdown naar opgesloten zijn in een beperkte ruimte is maar een kleine stap voor de Berlijnse selectiecommissie en ze kozen La Cocina een Mexicaans-Amerikaanse coproductie van Alonso Ruizpalacios. Zijn film speelt zich af in The Grill in New York. In die toeristenval waar aan de lopende band maaltijden worden geserveerd is er plots geld uit de kassa verdwenen en iedereen wordt ondervraagd. De gevolgen zijn niet te overzien en de tragikomische film is gebaseerd op het gelijknamige toneelstuk van Arnold Wesker. En waar Ruizpalacios de onzichtbare werkkrachten achter je maaltijden zichtbaar maakt, heeft Nelson Carlos De Los Santos Arias het in Pepe over wezens die stierven zonder te weten waar ze echt waren. Pepe is de naam van het enige nijlpaard dat ooit in Columbia werd gedood. In de film krijgt het een stem en Pepe stelt zich tal van vragen. Er staan nog andere vreemde zaken op het Berlijnse hoofdprogramma waaronder L’Empire van Bruno Dumont. Zijn Star Wars vol absurde humor gesitueerd in het hem vertrouwde Noord-Frankrijk gaat twee dagen na de Berlijnse wereldpremière on tour met FFG.

Lege zetels

Niet voor het eerst zullen er in het Berlinale Palast symbolisch lege zetels zijn voor filmmakers die een uitreisverbod kregen om hun film voor te stellen. Dit is het geval voor Maryam Moghaddam and Behtash Sanaeeha de regisseurs van My Favourite Cake uit Iran. Een emotionele film waarin de hoofdrol is weggelegd voor de 70-jarige Mahin die in haar eentje in Teheran leeft en die zich tijdens een theekransje opnieuw openstelt voor de liefde. Iedereen is benieuwd wat achter dat uitreisverbod schuilgaat. Zowel Cannes als Berlijn reserveren de jongste tijd een zetel voor de Zuid-Koreaanse regisseur Hong Sang-soo en die vult hij steevast in met zijn jongste film die gewoonlijk qua stijl en thematiek niet veel verschilt van zijn vorige. Of dat ook het geval zal zijn met A Traveler’s Need valt af te wachten. De fans van de regisseur wacht een cultuurclash waarin Isabelle Huppert als lerares Frans een hoofdrol in speelt. “Urkomisch,” zegt programmadirecteur Mark Peranson over die film en hij waarschuwt de kijkers dat de humor in A Different Man van Aaron Schimberg vooral op het einde van de film komt. A Different Man is de enige US-bijdrage in de competitie.

Toegankelijk

In de sectie Berlinale Special brengt de festivaldirectie de meer toegankelijke films onder die de Berlinale ook wat meer star power bezorgen. Maar ook daar is de ernst niet ver weg met films over kolonialisme, zoals The Empty Grave over de Tanzaniaanse cultuur. Met Supersex en Dostoeyvskij komen de wegens besparingen afgeschafte Berlinale Series toch langs een achterpoortje terug op het Berlinale programma. Supersex is gebaseerd op het leven van pornoster Rocco Siffredi die de mainstream cinema binnenstapte met een optreden in Romance X van Catherine Breillat die hem grote acteerkwaliteiten toedichtte. Zo brengt de Berlinale Special het vleugje erotiek dat ontbreekt in de competitie. Met de beroemde schrijver heeft de serie Dostoeyvskij niets te maken. Het is gewoon de bijnaam van een seriemoordenaar die de doodstrijd van zijn slachtoffers op papier zette. Ook in Berlinale Special: Shikun van Amos Gitai waar in een multifunctioneel gebouw, de Shikun, mensen van allerlei origine samenkomen en een dwarsdoorsnede vormen van de Israëlische maatschappij. Sommigen worden Ionescogewijs metaforische neushoorns en anderen verzetten zich daartegen. Er komt blijkbaar geen einde aan de rollen van dieren in de Berlinale films. Want ook kortfilms hebben viervoeters, zoals otters, in een hoofdrol. Tijd om een dierenparcours uit te stippelen?

Aftasten

Voor frivoliteiten is er geen plaats in de sectie Encounters. Een sectie in het leven geroepen door Carlo Chatrian en waarin hij zich al vijf jaar in kan uitleven door de mogelijkheden en de grenzen van de filmtaal af te tasten. Vorig jaar bracht hij daar Here van Bas Devos in onder. Ook in deze sectie wordt het onzichtbare zichtbaar gemaakt en vervagen grenzen tussen genres. Een film die als een documentaire begint, kan plots een andere weg inslaan. De vijftien geselecteerde films, waarvan het merendeel tweede films zijn, hebben allemaal een erg persoonlijke toets en zijn soms moeilijk om definiëren. You Burn Me van Matías Piñeiro gaat bijvoorbeeld aan de slag met fragmenten van een gedicht van Sappho en dicht met filmische middelen de hiaten in de tekst.

Vinger aan de pols

Met de door hem geprogrammeerde Panorama sectie wil Michaël Stutz de vinger aan de pols houden. Zoals gebruikelijk zitten er in Panorama heel wat queerfilms. Zo onderzoekt Markus Stein in Baldiga-Unlocked Heart de queer subcultuur in het Berlijn van de jaren tachtig. Het thema oorlog heeft daarentegen hedendaagse connecties met onder andere A Bit of a Stranger van Svitlana Lishchynska over de Russificatie van drie generaties Oekraïners en de daardoor veroorzaakte trauma’s. Zo mogelijk nog actueler is No Other Land, een Panorama Dokument van Basel Adra, Hamdan Ballal, Yuval Abraham en Rachel Szor over de vriendschap tussen een Palestijnse activist en een Israëlisch journalist. Zij verzetten zich gezamenlijk tegen het Israëlische nederzetting beleid. De vier regisseurs komen naar Berlijn.

Platform

De Berlinale wil uitdrukkelijk een platform zijn van dialoog, zelfs in deze gespannen en gepolariseerde tijd. Zelfs een toevluchtsoord vormen zoals dat het geval is voor personages in films die zich afspelen in Benidorm, de Schotse kust, het noorden van Brazilië of in de Colombiaanse jungle. Zo heeft iedere Berlinale sectie zijn eigen thematiek en catchy intro. Bij het Forum gaat het bv. over empathie, diversiteit en solidariteit, bij Generation, waar Young Hearts van Anthony Schatteman in wereldpremière wordt vertoond, ziet men cinema als een sociale ruimte waar met jongeren kan gediscussieerd worden.

De 74ste editie van de Berlinale heeft plaats van 15 tot 25 februari 2024. Er werden niet minder dan 8035 films ingezonden daarvan worden er in de diverse secties 233 van vertoond. Vorig jaar waren er dat 287 maar er diende dit jaar bespaard te worden. Trekt men daar de historische secties, Berlinale Classics, Retrospective en Hommage (aan Martin Scorsese) van af dan resten er nog 199 actuele films. Daaronder 51 kortfilms en 62 documentaires. De man-vrouw verhouding in de regie schommelt nauwelijks ten opzichte van vorig jaar met 39 procent vrouwen en 56 procent mannen. De overige zijn non-binair of geven geen antwoord.

www.berlinale.de