Berlinale zet menselijke relaties op scherp

Achttien jaar Dieter Kosslick betekent het einde van een tijdperk en dat had hij het liefst nog wat uitgesteld gezien. Maar hij werd gedeeltelijk het slachtoffer van zijn eigen initiatieven. Onder zijn leiding werd sectie na sectie aan het festival gebreid en werd het bijzonder moeilijk om nog greep te krijgen op het geheel.

Voeg daarbij de toenemende kritiek op het peil van de competitie en de manie van Kosslick om eerder politiek boven kunstzinnigheid te kiezen en je hebt een paar vonken die een brandbrief veroorzaakten vanuit het Duitse filmmilieu naar de festivalleider toe. Zijn contract werd niet verlengd en zijn functie wordt een duobaan met een zakelijk en een artistiek leider. Op naar de 70ste editie.

Vriendschapsbanden

Inmiddels stelde de kleurrijke Dieter Kosslick zijn laatste competitie of Wettbewerb voor. Zeventien films komen in aanmerking voor een Gouden Beer. In een adem wordt er in deze tijden aan toegevoegd: waarvan zeven door een vrouw geregisseerd. Volgens Kosslick is die 41 procent vrouwen nog niet genoeg.

Bij de keuze heeft hij zich ook door vriendschapsbanden laten leiden. Wie eerder bij de Berlinale was langs geweest, nodigde hij nogmaals uit. Frappantste voorbeeld daarvan is ‘The Kindness of Strangers’ van Lone Scherfig. Ooit bezorgde ze de Berlinale met haar Dogmafilm ‘Italian for Beginners’ een glimlach van Berlijn tot in Potsdam en dat is Kosslick niet vergeten. Haar jongste film speelt zich af in New York waar Clara met haar twee kinderen op de vlucht is voor haar gewelddadige man. Ze komt op straat te staan, krijgt onderdak maar moet haar eten stelen. Sherfig toont hoe hard het leven kan zijn maar ook wat vreemden uiteindelijk voor mekaar kunnen betekenen.

Kindermisbruik

Ook van Fatih Akin wordt beweerd dat hij speciaal voor Kosslick naar Berlijn terugkeert met zijn jongste film ‘The Golden Glove’, een van de drie Duitse competitiefilms. Akın heeft het over de in Duitsland beruchte seriemoordenaar Fritz Honka die in Hamburg verschillende prostituees vermoordde nadat hij met hen had afgesproken in de bar Der Goldene Handschuh. Er wordt fel uitgekeken naar deze film en wellicht wordt er op een mooie prijs gehoopt omdat Fatih Akin met zijn ‘Gegen die Wand’ voorlopig de laatste Duitse Gouden Beer-winnaar was.

François Ozon was geregeld aanwezig in Berlijn en had de jongste tijd minder goede ervaringen in Cannes. Zijn vurige hoop op een Gouden Palm ging daar telkens opnieuw in rook op. Nu keert hij terug naar de Berlinale met ‘Grâce à Dieu’, een film over kindermisbruik in het aartsbisdom Lyon. Cannes zal wellicht wat te ver af in de tijd zijn geweest want het onderwerp is bijzonder actueel nu aartsbisschop Barbarin moet terechtstaan voor het toedekken van dat misbruik. Advocaten proberen nog de vertoning van de film te verhinderen.

Kosslick is verguld met Ozons aanwezigheid en neemt diens film over de kindertijd als uitmuntend voorbeeld van films over kind zijn, volgens hem een van de grote festivalthema’s. Films over familie en over gendergelijkheid zijn twee andere festivalthema’s. Maar ook voeding en hoe we daar mee omgaan, staat centraal in enkele Berlinale films. Niets om over verwonderd te zijn als men weet dat de festivalleider een sectie “Kulinarisches Kino” in het leven riep en zelf een geëngageerd propagandist is van gezonde voeding. Vandaar dat de Duitse kranten breed uitsmeren dat Kosslick zich tijdens het festival staande houdt met gember drankjes.

Onweer met Netflix?

Terug naar de vrienden van Kosslick. De Franse regisseur André Téchiné komt weliswaar buiten competitie naar de Berlinale met zijn ‘Farewell to the Night’ en dat geldt ook voor Zhang Yimou en zijn ‘One Second’. Zhang Yimou stond helemaal aan het begin van zijn carrière toen zijn ‘Het Rode Korenveld’ met de Gouden Beer ging lopen. Agnès Varda kreeg in Berlijn al een gouden camera en komt nu haar documentaire ‘Varda by Agnès’ presenteren.

De Poolse Agnieszka Holland en de Spaanse Isabelle Coixet liggen Kosslick nauw aan het hart en beiden komen met plezier terug naar Berlijn. Coixet stelt ‘Elisa y Marcela’ voor en die film zorgt voor het stilaan gebruikelijke Netflix festivalonweer. Kan een festival het zich veroorloven om een film te vertonen die niet in de zalen komt? Uit navraag bleek dat ‘Elisa y Marcela’ ook in Spanje en in Duitsland een korte tijd in een normale bioscoop zal worden vertoond. Geen Netflix vuiltje aan de lucht dus. Overigens meent Dieter Kosslick dat streaming geen nefaste invloed zal hebben op het filmgebeuren in het algemeen.

Studiofilms

Deze Berlinale-editie brengt koren op de molen van hen die Kosslick verwijten dat hij geen goede contacten heeft met de Amerikaanse filmstudio’s. Er is immers geen enkele studiofilm in de competitie. Alleen ‘Vice’, de film over vicepresident Dick Cheney van Adam McKay en met Christian Bale in de rol van Cheney krijgt een slot buiten competitie. Christian Bale zou voor wat glamour moeten zorgen op de rode loper aan het Berlinale Palast. Een rode loper die groen is, vervolledigt Kosslick, want hij is gemaakt van versleten visnetten en van uit de zee gevist afval!

Muziekliefhebbers proberen al een ticket te bemachtigen voor ‘Amazing Grace’, de concertfilm van en over Aretha Franklin. Fans van Bertold Brecht staan dan weer in de rij voor ‘Brecht’, een drie uur durende film over de beroemde auteur Bertolt Brecht. Regisseur Heinrich Breloer vermengt daarbij documentaire en fictie.

Hoewel Dieter Kosslick niet direct verantwoordelijk is voor de retrospectieve sectie van de Berlinale laat hij toch niet na er fijntjes op te wijzen dat die dit jaar gewijd is aan het oeuvre van uitsluitend vrouwelijke Duitse cineasten in de periode tussen 1968 en 1999. Zo komt er met dank aan onder andere Helke Sander, Helma Sanders-Brahms, en andere Pia Frankenbergs wat meer gendergelijkheid op de Berlinale.

Zwanenzang

Bij de Panorama-sectie hoor je een gelijklopende thematiek als bij de competitie: familie en nog eens familie. Het model staat blijkbaar onder druk. Niet alleen van binnenuit maar soms omdat de staat er zich mee moeit. Denk maar aan de inmiddels wat bijgestuurde één kind politiek in China. Exemplarisch voor de Panorama-thematiek is ‘A Dog Barking at the Moon’ en in dit specifieke geval komt de rol van religieuze sekten nog op het voorplan. Regisseur Jayro Bustamante sluit zich daarbij aan in zijn ‘Tremors’. En er is nog meer religieuze invloed in de Braziliaanse film ‘Divine Love’.

Merkwaardig hoe de Panorama-verantwoordelijken ook onze ‘Hellhole’ thematisch naar voor schuiven. Zij noemen het een zwanenzang aan Europa in een traag ritme gefilmd en ongelooflijk hypnotisch. De camera is een personage op zich. Dat belooft voor Bas Devos.

Gratis ticket

Globaal gezien trakteert Dieter Kosslick ons nogmaals op een politiek festival. De vluchtelingenproblematiek die hij ooit als eerste op de festivalagenda zette, is wat op de achtergrond verdwenen maar hij blijft inspelen op de actualiteit. Zo biedt hij aan ieder lid van de partij Alternative für Deutschland een gratis ticket aan voor de semidocumentaire ‘Das Geheimarchiv im Warschauer Ghetto’. De film vertelt hoe een Joods historicus in het getto van Warschau allerlei documenten verzamelde die een beeld moesten geven over het leven in het getto. Ze werden verborgen in tinnen dozen en in melkkannen. Het werd een encyclopedische herinnering aan hen die omkwamen. Te zien in de Berlinale Special.

Een dergelijke houding maakt van Dieter Kosslick toch wel een persoonlijkheid die zijn stempel drukte op het grootste publieksfestival van Europa maar qua kunstzinnige relevantie Venetië en Cannes moet laten voorgaan. Aan die rangorde zullen de opvolgers, zakelijk leider Mariette Rissenbeek en artistiek leider Carlo Chatrian zeker werken. Bijvoorbeeld door de Oscaruitreiking die telkens weer zijn schaduw over de Berlinale werpt en verhindert dat sterren naar Berlijn afzakken uit de weg te gaan en verder naar de lente op te schuiven?