Cannes 2018: een tevreden terugblik
Terwijl een flink stuk van de internationale pers de teloorgang van het filmfestival van Cannes voorspelde of zelfs vaststelde, verlieten duizenden gasten tevreden de 71ste festivaleditie. Ze voelden zich daarbij geruggensteund door een voortreffelijk juryoordeel waarbij de betere films, met uitzondering van Lee Chang-Dong’s ‘Burning’, op het palmares terechtkwamen.
Toegegeven: de bekroonde films zijn qua rangorde inwisselbaar en zoals gebruikelijk deed de jury haar best om zo veel mogelijk mensen tevreden te stellen. Grote kwaliteitsverschillen zijn er niet tussen pakweg ‘Shoplifters’ van Kore-Eda Hirokazu, ‘BlacKkKlansman’ van Spike Lee, ‘Capharnaüm’ van Nadine Labaki, ‘Cold War’ van Pawel Pawlikowski, of ‘Lazzaro Felice’ van Alice Rohrwacher. Respectievelijk Gouden Palm, Grote prijs van de jury, Prijs van de jury, Prijs voor de beste regie, Prijs voor het beste scenario en allemaal met stip te noteren in uw komende filmagenda.
Geldstromen
Festivalcritici hebben het over het ontbreken van een grote filmtopper, het gebrek aan nieuw spraakmakend talent, de quasi onbestaande bijdrage van de Hollywoodstudio’s, het verbannen van de Netflix-films door achterhaalde Franse vertoningsregels en, helemaal achteraan, de schrijnende genderongelijkheid bij de competitiefilms. Het zijn ongetwijfeld en geregeld terugkerende pijnpunten op het grootste filmcircus ter wereld maar om daar een doemscenario aan vast te knopen, lijkt voorlopig een stap te ver.
Ze verdoezelen wel de uit de pan swingende verblijfskosten in Cannes en het veranderende businessmodel zowel bij de productie van de films als bij het vertonen ervan. Blockchain, de door de bitcoingekte bekend geworden computertechnologie, loert om de hoek en het gebruik ervan zou een transparante filmwereld opleveren waar iedere betrokkene de geldstromen van nabij kan volgen.
Nieuw samengesteld gezin
Voorlopig zijn de beslissingen van de jury niet transparant want ze zijn mensenwerk dat (voorlopig?) nog niet door algoritmen wordt beïnvloed. De Gouden Palm voor ‘Shoplifters’ valt voor regisseur Kore-Eda Hirokazu niet zomaar uit de lucht. Met vroeger werk als ‘Air Doll’, ‘After the Storm’, ‘Our Little Sister’ en ‘Like Father, Like Son’ gaf hij Cannes al eerder een kwaliteitsinjectie. Na de juryprijs voor ‘Like Father, Like Son’ volgt nu de ultieme bekroning voor een film die de waarde en de betekenis van familiebanden onderzoekt en in vraag stelt. Ook al een thema dat Kore-Eda dierbaar is.
In ‘Shoplifters’ voorzien vader en zoon Osamu in het gezinsonderhoud door regelmatig te stelen in de warenhuizen. Op een keer treffen ze op de terugweg naar huis een huilend kind aan dat verwaarloosd in de kou zit. Ze nemen het mee naar huis. Het wordt toch maar door zijn ouders geslagen en alleen gelaten. Bedoeling is uiteraard om dat kind tijdens het shopliften in te schakelen. Geleidelijk aan worden de relaties in dat wel bijzonder nieuw samengesteld gezin duidelijk. De weg die de regisseur aflegt naar het onthullen van “wie is wie” onder de personages is niet altijd eenduidig maar het laatste deel van de film laat je toch verstomd en ontroerd achter.
Opmerkelijke vuistslag
Ook Spike Lee beëindigt zijn ‘BlacKkKlansman’ met een coda. Zijn toegankelijke jongste film is gebaseerd op het ware verhaal van een zwarte politieman, Ron Stallworth, die erin slaagt om door te dringen tot in het hart van de KuKluxKlan. De problemen liggen voor de hand want wat als er afspraken met een lid van de Klan worden gemaakt? Het lijkt wel een farce, ware het niet dat het om ernstige problemen gaat.
Naar het einde toe vergaat je het lachen en deelt de regisseur een vuistslag uit. Hij linkt zijn filmverhaal immers aan de op 17 augustus 2017 gebeurde racistische incidenten in Charlottesville, Virginia. Tussen de actualiteitsbeelden door monteert hij de commentaar van president Donald Trump die geen duidelijk standpunt wil innemen om zijn ultrarechtse kiezers niet voor het hoofd te stoten. Met zijn jongste film treedt Spike Lee glansrijk uit de relatieve anonimiteit waarin hij de jongste jaren was beland.
Schrijnende aanklacht
In het favorietenspel hadden velen hun centen verwed op ‘Capharnaüm’ van de Libanese Nadine Labaki als Gouden Palm. Het zou de palm van het hart geweest zijn. Maar de onder leiding van Cate Blanchett staande overwegend vrouwelijke jury bleek ongevoelig voor de vele publiekstranen maar gaf de film toch de juryprijs. Een mooi compromis tussen hen die onvoorwaardelijk positief stonden tegenover Labaki’s verhaal en zij de zich ergerden aan structurele onvolmaaktheden en aan het soms nadrukkelijk zoeken naar sentiment.
Zein is het twaalfjarige hoofdpersonage van de film en we zien hem voor het eerst op de rechtbank. Daar klaagt hij zijn ouders aan omdat ze hem op de wereld hebben gezet. De rechter informeert naar de achtergronden van zijn aanklacht en dan toont Nadine Labaki het leven dat Zein tot dan heeft geleid. Naast Zein komt nog de baby Yonas in beeld, het zoontje van een Ethiopische vluchtelinge. De film vormt een schrijnende en confronterende aanklacht tegen alles wat mis gaat in deze wereld.
Koude Oorlog
‘Cold War’ van Pawel Pawlikowski voerde eveneens geruime tijd het lijstje der palmfavorieten aan. Visueel behoort de in zwart-wit gedraaide film tot het mooiste dat in Cannes te zien was. Zula, een danseres, en Wiktor, belast met het registreren van Poolse volksmuziek, ontmoeten elkaar in het Polen van de jaren vijftig. Ze geraken ondanks verschillende achtergronden en temperament hopeloos verliefd op elkaar maar geraken elkaar telkens opnieuw kwijt. Niet alleen door persoonlijke problemen maar ook door de Koude Oorlog . Dit bewogen liefdesverhaal is losjes gebaseerd op het levensparcours van de ouders van de regisseur. Mooiere ode is moeilijk denkbaar.
Van de Un Certain Regard sectie wordt gezegd dat ze de wachtkamer is voor de competitie. Of dat voor Lukas Dhont het geval zal zijn, wijst de toekomst uit. Voor Alice Rohrwacher klopte de pronostiek. Ze stelde drie jaar geleden in de Certain Regard sectie haar ‘The Wonders’ voor en kreeg nu met ‘Lazzaro Felice’ een upgrade naar de competitie. Daar hoorde deze wonderbaarlijke, heerlijke fantasierijke film over een vreemde boerenzoon die bevriend raakt met de zoon van een markiezin ook in thuis.
Rohrwacher moet haar scenarioprijs wel delen met Jafar Panahi die zijn vaderland Iran niet mag verlaten maar er toch nog films kan draaien. In ‘3 Faces’ vertelt hij het verhaal van drie verschillende actrices en trekt hij met zijn camera badinerend op zoek naar de identiteit van zijn land. Panahi’s dochter kreeg van de autoriteiten wel de toelating om de scenarioprijs in Cannes op te halen.
Maffiosi
De prijzen voor de beste vertolking gingen naar Marcello Fonte uit ‘Dogman’ van Matteo Garrone en naar Samal Yeslyamova voor haar moederrol in ‘Ayka’ van Sergey Dvortsevoy. Matteo Garrone debuteerde in Cannes met ‘Gomorra’ en in ‘Dogman’ confronteert hij de kleine hondenverzorger Marcello met Simone die door zijn reusachtige gestalte en zijn maffiose drugshandel een hele buurt terroriseert. Garrone typeert zijn film als een “urban western” en weet op een fotogenieke manier verval en teloorgang van een stukje Italiaanse maatschappij weer te geven. De strijd tussen Marcello en Simone is er een als die tussen David en Goliath. Aan geweld is er geen gebrek…
En ook in ‘Ayka’ valt het gelijknamige hoofdpersonage in handen van maffiose lui. Dat komt omdat ze, pas moeder geworden, zonder middelen van bestaan valt. Eerder had ze al een berg schulden opgestapeld toen haar poging om een naaiatelier op te starten faliekant mislukte. Zwartgalligheid is troef in dit maatschappelijk ontluisterend portret waarin medemensen mekaar uitbuiten en uitpersen. Na de vertoning werd ‘Ayka’ geregeld vergeleken met ‘Rosetta’ van de gebroeders Dardenne. Qua cameravoering zijn de films inderdaad inwisselbaar.
Velen waren verrast door de bekroning van Ayka en hadden de vrouwelijke vertolkingprijs al gereserveerd voor Zhao Tao, die de hoofdrol speelt in ‘Ashes is Purest White’ van Jia Zhang-Ke. Zhang-Ke slaagt er opnieuw in om de geschiedenis en de evolutie van China op een boeiende manier aan de man te brengen. ‘Ashes’ speelt zich af in clandestiene speelholen waaruit mensen willen ontsnappen om in de mooiste Chinese landschappen investeringen te doen. Rivaliteiten tussen maffiabendes verhinderen dat en als de mooie Qiao haar geliefde Bin met een revolverschot beschermt, vliegt ze vijf jaar lang in de gevangenis. Intussen krijgt ze een liefdesrivale…
Gemiste kansen
Cate Blanchett en haar medejuryleden slaagden erin om twee van de drie vrouwelijke regisseurs in de competitie met een prijs te bekronen en gaven Jean-Luc Godard terecht een speciale Gouden Palm maar hadden jammer genoeg geen aandacht voor ‘Burning’ van de Zuid-Koreaanse Lee Chang-Dong, een film die losjes gebaseerd is op een verhaal van Haruki Murakami. Alles draait rondom een boerenzoon Jongsu die verliefd wordt op de uit het buitenland teruggekeerde Haemi. Zij laat Jongsu vallen ten voordele van de snobistische Ben die er een heel merkwaardige hobby op nahoudt. Aanvankelijk krijg je moeilijk greep op de fascinerende film maar het wordt een van de blijvers van Cannes 2018.
Dat geldt evenzeer voor ‘The Wild Pear Tree’ van Nuri Bilge Ceylan waarmee de competitie werd afgesloten. Een pracht van een film waarin een afgestudeerde zoon naar zijn thuis terugkeert en geconfronteerd wordt met een gokverslaafde vader die zijn gezin in de grootse armoede heeft gestort. Meteen kan de zoon zijn ambitie opbergen om schrijver te worden. Toch ziet zijn boek ‘De wilde perenboom’ het zonlicht… Zoals bekend is filmen bij Nuri Bilge Ceylan een vorm van moraliseren en filosoferen. Het leverde hem tot dusverre altijd een prijs op. Dit keer niet. De uitzondering bevestigt de regel, zullen we maar denken.