'Death by Hanging' in Flagey

De Japanse regisseur Nagisa Oshima (1932-2013) dankt zijn reputatie in het westen vooral aan 'In the Realm of the Senses' (1976), bij ons beter bekend onder de Franse productietitel 'L’Empire des sens', een film die destijds voor grote commotie zorgde, door moraalridders voor pornografie werd versleten en een van de speerpunten werd in de strijd tegen de censuur. Ook de Britse coproductie 'Merry Christmas, Mr.Lawrence' (1983) en de Franse coproductie 'Max mon amour' (1986) haalden de Belgische bioscoop, terwijl Oshima’s vroeger werk hier grotendeels onbekend blijft.

Aanklacht tegen de doodstraf

Een van de sleutelfilms in zijn filmografie (naast 'Cruel Story of Youth', 1960; 'Night and Fog in Japan', 1960; 'Boy/Shonen', 1969; 'The Ceremony', 1971) is 'Death by Hanging' (originele Japanse titel: 'Koshikei'), een van de formeel inventieve en inhoudelijk provocerende films waarmee Nagisa Oshima de leidende figuur werd van de Japanse new wave die zich afzette tegen de naoorlogse humanisten Kurosawa, Kinoshita, Ichikawa en Kobayashi. Oshima was ook de radicaalste iconoclast van zijn generatie, waartoe ook Shinoda, Yoshida, Imamura, Hani en Teshigahara behoren. Wat nergens zo duidelijk blijkt als in 'Death by Hanging'. Naast een vernietigende aanklacht tegen de doodstraf in een periode waarin de grote meerderheid van Japanse bevolking zich verzette tegen het afschaffen van de staatsexecutie, is het ook een van de meest briljante toepassingen van Brechtiaanse vervreemdingstechnieken in het filmmedium.

Een jonge Koreaanse student wordt ter dood veroordeeld voor de verkrachting en moord op een Japans meisje. De man is alleen bekend onder het initiaal “R”, wat niet alleen naar Kafka’s “K” verwijst maar ook naar de beruchte rechtszaak Ri Chin’u, genoemd naar de Koreaanse student die in 1958 twee Japanse meisjes verkrachtte en van kant maakte. “R” krijgt de strop maar kennelijk weigert zijn lichaam te sterven, tot grote consternatie van de aanwezige katholieke priester, arts en gevangenisdirecteur. Hij blijkt nu aan geheugenverlies te lijden en om hem van zijn schuld te overtuigen (een man ter dood brengen die geen schuld voelt, dat zou pas crimineel zijn) beginnen politie en bewakers zijn misdaden te reconstrueren en in het vuur van hun demonstratie vermoorden ze zelf een meisje.

De Japanse Godard

De grimmig ironische verwikkelingen stapelen zich op in deze complexe film die zich op verschillende realiteitsniveaus afspeelt, begint als een klinische documentaire maar gaandeweg een onwerkelijk en absurd theatraal karakter krijgt. De overheersende geometrische vormgeving verleent aan de film een strakheid die boeiend contrasteert met de extravagante situaties en structuur en de soms groteske acteerstijl.

Door zijn intellectualistische conceptuele stijl, zijn non-narratieve maar essayistische benadering en zijn sociaal-filosofische interesse is Oshima van alle Japanse new wave regisseurs het meest verwant aan Jean-Luc Godard, wiens voorliefde voor collage/montage hij in 'Death by Hanging' zeker deelt.

Meer dan van welke Japanse regisseur ook bevat het werk van Oshima allerlei socio-politieke nuances die de westerse toeschouwer zullen ontgaan, maar gelukkig is zijn cinematografische stijl zo vitaal en intens dat je meedogenloos meegesleept wordt door wat hij in deze provocerende bespiegeling over misdaad, straf en identiteit toont, vertelt en aanklaagt.

‘Death by Hanging’: donderdag 12 april om 19:45 in Ciné-Club Flagey, (Studio 5) (Brussel)

Reservaties: www.flagey.be / www.cinematek.be