Een dialoog van klanken en beelden: David Verdeure over het video-essay

Ik ken het video-essay vooral als iets dat een plaats heeft op het internet. Is dat waar het is ontstaan?

Het is zeer moeilijk om een genealogie te maken van het video-essay. Er zijn zeker geschreven voorgangers, maar eigenlijk is het video-essay zoals we het nu kennen nog maar een tot anderhalf decennium oud. In de laatste 10 tot 15 jaar zijn de productie en vooral post-productiemiddelen enorm gedemocratiseerd. Iedereen kan zich nu wel een of ander montageprogramma veroorloven. Ook het beeldmateriaal is veel bereikbaarder geworden onder de vorm van dvd’s of Blu-ray’s die je kan rippen. Ondertussen heeft het video-essay inderdaad een natuurlijke habitat gevonden heeft op het internet.

Onze beeldgeletterdheid wordt steeds groter, en daarom wordt het video-essay steeds populairder.

Een andere factor die zeker meespeelt in het ontstaan van de video-essay is dat heel onze maatschappij aan het ver-beelden is. Elke krant zet in op audiovisuele content. Onze beeldgeletterdheid is veel groter aan het worden, en daarom wordt het video-essay steeds populairder.

Is een video-essay dan een essay dat ver-beeld is?

Neen, want als je het zo zegt, lijk je te vertrekken van een talige vorm die al bestaat, en die je dan gaat illustreren met beelden. De meer gekende YouTube video-essays zijn zitten soms zo ineen. Vaak zijn dit fans, filmstudenten en zelfs filmwetenschappers die in korte filmpjes een bepaald aspect van een film onder de aandacht brengen. Dit type video-essay is vaak nogal uitleggerig. Je kan het format ook veel minder talig en veel poëtischer benaderen.

Een van de problemen die ik had bij het samenstellen van het programma voor Film Fest Gent is net dat er zoveel mogelijke invullingen zijn van “het video-essay”. In de presentatie probeer ik aan de hand van een dik dozijn video-essays een staalkaart geven, gaande van heel academische video-essays gemaakt door filmwetenschappers, tot echte fanboy-video’s.

Is het algemene kenmerk van video-essays dan dat ze op een bepaalde manier educatief zijn, op niveau van fanboy tot filmwetenschapper?

Net zoals het geschreven essay verschilt van andere vormen van kritiek door het feit dat je meer kan meanderen en kan afwijken van je uitgangspunt, kan je ook in een video-essay iets meer poëtische gedachtesprongen maken.

Een video-essay hoeft dus niet educatief te zijn. In het programma zitten er ook een deel poëtische montages. In plaats van een talige methode, gebruiken die dan veel meer audiovisuele en artistieke strategieën om iets over film te vertellen, of niet te vertellen.

Maar het video-essay gaat dus altijd over film?

Over beeldcultuur. De voorbeelden die aan bod komen tijdens het programma gaan allemaal over film, maar er zijn voorbeelden van heel goeie video-essays die over andere aspecten van beeldcultuur gaan. Zo zijn er bijvoorbeeld essays die gaan over tv-series of over Instagram. Soms bestuderen ze zelfs de narratieve opbouw van een theme park ride. Het is ruimer dan een film of filmmaker onder de loep nemen.

Video-essays gaan niet altijd over film. Soms bestuderen ze de narratieve opbouw van een theme park ride.

De term video-essay is dan misschien zelfs al achterhaald?

Het gevecht om de inhoud van een term vind ik een weinig productieve discussie. Meestal wil men enkel dingen uitsluiten en niet dingen insluiten. En volgens mij is het medium nog te jong om nu al dingen te gaan uitsluiten. In de academische wereld is er een eeuwigdurende discussie over of het nu “het video-essay” is, of “het audiovisueel essay” of “het videografisch kritiek”. Iedereen heeft er zijn koosnaampje voor, maar uiteindelijk gaat het allemaal over hetzelfde.

Hoe heb je de selectie gemaakt voor het Film Fest Gent programma?

De video-essays die ik selecteerde voor de voorstelling gebruiken allemaal een andere strategie. Ik heb niet zozeer geselecteerd op onderwerp, maar eerder op vorm, op de methode die ze gebruiken om een punt te maken.

Het leuke is wel dat er een aantal essays in het programma zitten die een raakpunt hebben met Film Fest Gent: ik zal het bijvoorbeeld hebben over video-essays van Kogonada, die hier te zien is met zijn debuutfilm (‘Columbus’), Mark Rappaport, die te gast was vorig jaar, Richard Misek, Hong Sang-soo,…

Als iemand zou willen verdiepen in het video-essay, met welk video-essay moeten ze beginnen?

Allereerst moet je uiteraard naar de voorstelling komen op zondag 15 oktober! Ik maak zelf ook video-essays en geef les over kunstkritiek aan de LUCA School of Arts. Ik heb ook een eigen website die helemaal geweid is aan video-essays en die als inleiding op de vorm moet dienen. Op die website wordt zowel de terminologie uitgelegd, als een aantal best practices gekaderd. Dat lijkt mij een goede plaats om te beginnen.

Door het video-essay kan je antwoorden op vragen die een film stelt in de taal waarin de vragen gesteld zijn. Je komt tot een dialoog van klanken en beelden.

Ten slotte, wat heeft jou precies aangetrokken in dat medium?

Ik kan veel dingen een beetje. Ik kan een beetje denken over film, ik kan een beetje regisseren, ik kan een beetje schrijven, ik kan een beetje monteren, ik kan een beetje overweg met Photoshop. En dat zijn net allemaal dingen die je nodig hebt om een video-essay te maken.

Er is eigenlijk nog een veel belangrijkere reden waarom ik video-essays ben beginnen maken. Ik heb geschreven voor een aantal filmmagazines, en wat je dan eigenlijk doet is een vertaling maken. Je bent altijd aan het reageren op een audiovisueel product in een talige omgeving. Je moet beelden vertalen naar taal. Dit hoeft uiteraard geen probleem te zijn, integendeel, het kan zeer interessant zijn. Maar het is minstens zo interessant om te antwoorden op de vragen die de film stelt, in de taal waarin dat de vragen gesteld worden. Zo kom je tot een dialoog van klanken en beelden.

Tickets voor 'Het video essay: tussen denken en doen' zijn hier te verkrijgen.

Bovendien is er voor liefhebbers van filmkritiek ook het Sabzian rondetafelgesprek. Filmmagazine Sabzian lanceert zijn nieuwe website tijdens Film Fest Gent. Deze feestelijke gelegenheid wordt passend gevierd met een rondetafelgesprek over filmkritiek. Vooraanstaande filmcritici Raymond Bellour (Trafic), Joachim Lepastier (Cahiers du Cinéma) en Isabel Stevens (Sight & Sound) schuiven aan om mee filmkritiek eens hedendaagse filmkritiek onder de loep te nemen. Daarna is er een vertoning van Claire Denis' 'Jacques Rivette, le veilleur' (1990).