Film Fest Gent vangnet voor ‘For Sama’

De prachtige, verschroeiende documentaire ‘For Sama’ van Waad al-Kateab en Edward Watts is naast een documentaire ook een ontroerend liefdesverhaal, een uit de eerste hand afkomstig, schrijnende getuigenis van de strijd om Aleppo, een felle aanklacht tegen het bombarderen van ziekenhuizen, een hulde aan de moed en het doorzettingsvermogen van dokters en verpleegkundigen en zelfs een ode aan de verbondenheid van velen met de stad Aleppo. En dat allemaal in een tijdspanne van ruim anderhalf uur.

Van kwaad naar erger

Waad al-Kateab begint met zichzelf voor te stellen als achttienjarige studente die aan de universiteit van Aleppo komt studeren. Volgens haar ouders is ze koppig en roekeloos. Verwijten die ze zoveel jaren later begrijpt nadat ze moeder is geworden van Sama. Maar eerst kwam er de opstand tegen president Bashar Al-Assad in 2012. Met haar camera toont ze hoe de studenten slogans aanbrengen en hoe het er bij betogingen hardhandig aan toe gaat. In januari 2013 verergert de toestand wannneer mensen uit Oost-Aleppo worden vermoord en familieleden de lijken moeten identificeren. Dat het van toen af aan van kwaad naar erger ging, is bekend.

[IMG]

Ooggetuige

Als ooggetuige brengt Waad daar met haar camera verslag over uit en die beelden werden opgepikt door het Britse Channel 4. In totaal verzamelde Waad al-Kateab 500 uur aan beeldmateriaal. Daaruit distilleerde zij samen met de ervaren en bekroonde documentarist Edward Watts ‘For Sama’. Daarbij verloopt de verhaallijn niet chronologisch. Meer dan eens wordt een gebeurtenis getoond, pakweg in mei 2016, en keert men daarna terug naar iets dat acht maanden eerder plaatsvond. Het gebruik van de flashbacks geeft de film een levendig ritme en houdt de toeschouwer bij de les.

[IMG]

Moeder-kindrelatie

De relatie tussen Waad en haar dochter Sama staat centraal. Zijzelf noemt Sama de reden waarom ze de film heeft gemaakt. Opdat Sama later zou begrijpen waarom ze in Aleppo streden. Daarbij kan Waad een zeker schuldgevoel niet van zich afzetten want “Wat voor een leven heb ik je gegeven. Kan je me ooit vergeven?" Hoe diep dat boort, verwoordt ze op een bepaald ogenblik door “Ik ben jaloers op een moeder die gestorven is vooraleer haar kind omkwam." De fijne beelden van haar huwelijk met Hamza, de dokter die altijd een lach op zijn gezicht had en haar op haar gemak stelde, zijn op dat ogenblik ver weg. Het aantal kinderen onder de oorlogsslachtoffers is niet bij te houden.

Schokkend

De beelden van de dode en gewonde kinderen zijn schokkend en beklijvend. Onvergetelijk ook. Het zachte afscheid dat twee jongetjes van hun omgekomen broertje nemen “dat even buiten liep”, is hartverscheurend. En als de moeder het kind oppakt en krijsend meeneemt, wens je in een Grieks drama te zitten in plaats van in de realiteit. De onmacht is groot en de woede beperkt zich noodgedwongen tot de uitroep dat “kinderen hier niets mee te maken hebben”.

Mirakel

Tegenover de mokerslagen, zijn er ook wel lichtpuntjes in de film. In een bepaalde sequentie ben je getuige van een klein mirakel. Je vergeet het nooit meer. Verder treedt Waad al-Kateab met het personage Afraa en haar kinderen buiten haar eigen gezinnetje. Afraa’s zoontje wil absoluut niet weg uit Aleppo en denkt eraan om later architect worden om Aleppo te helpen heropbouwen. Op een ander moment laat Waad haar dochtertje Sama meehelpen aan het schilderen van een uitgebrande bus. Kleine geluksmomentjes die niet door de Russische gevechtsvliegtuigen worden verdreven.

Impact

De impact van hun bommen ervaar je aan den lijve. De claustrofobie wordt tastbaar als acht van de negen ziekenhuizen in Aleppo platgebombardeerd zijn en dat van Hamza nog alleen overblijft. Hoe kan de wereld dat toestaan, smeekt Waad. In ‘For Sama’ ervaar je hoe mensen machteloos de speelbal worden van grootmachten die geopolitieke spelletjes aan het spelen zijn. Spontaan en in een naïef moment denk je dat zo’n film in de Verenigde Naties zou moeten getoond worden. Om toch iemand wakker te schudden. Dat vertonen is inmiddels gebeurd. Maar film verandert de wereld niet. Aleppo is ontruimd. De strijd gaat verder in Idlib. Alleen een virus slaagt erin die wat te matigen en te vertragen.

[IMG]

Veilig

Inmiddels leven Waad al-Kateab en Hamza en hun kinderen veilig in Londen. Zij staan symbool voor de moed en de veerkracht van mensen die in hun rechtvaardige zaak geloven en blijven hopen. Niet voor niets noemden ze hun dochter Sama. Dat betekent immers hemel.

[IMG]