Genderproblematiek boeit afgestudeerden op filmscholen

Heleen Declercq loopt al van haar zesde met een camera rond. Lange tijd dezelfde camera waarmee het familiefilmpje is gedraaid en waarmee ze ‘Girlhood’ begint. Een schattig tafereeltje waarvan de sfeer door twee elementen wordt verstoord. Twee extreem geklede vrouwen en een man die doorheen Berlijn paraderen en een telefoongesprek met haar moeder.

Een en ander brengt ons naar het begin van ‘Girlhood’. “Aanvankelijk”, zo vertelt Heleen Declercq, “wilde ik met mijn film over gender en vrouwelijkheid heel wat personages bij elkaar brengen, een soort spectrum aanmaken en op die manier op zoek gaan naar een definitie die volgens mij niet bestaat. Geleidelijk aan ben ik dan teruggekeerd naar het ogenblik waarop ik mezelf veel vragen begon te stellen over mijn eigen vrouwelijkheid en mijn eigen geaardheid. De extremen vielen weg en maakten plaats voor de vrienden/vriendinnen met wie ik daarover kon praten en die ik geplaatst heb in een verhaal waarin het telefoongesprek met mijn moeder de rode draad vormt”.

Hoe film je zo’n authentiek en tegelijk delicaat gesprek over uw gevoelens?

Heleen Declercq: ‘Ik heb mijn moeder een sms’je gestuurd met de vraag of ik eens mocht bellen in verband met mijn film. Ze wist waarover de film ging en vroeg of ik haar stem zou gebruiken. Ja, dus. Ik heb me in een donkere kamer opgesloten, camera weg van mij en met alleen de microfoon op mij gericht. Ik wist dat een vijftal punten zou aanraken en dat is het gesprek geworden dat je in de film hoort. Het was eenmalig en zonder herhalingen. Mijn moeder heeft zich sterk gehouden en ik ben haar ontzettend dankbaar”.

Maakt dit telefoongesprek de film autobiografisch?

Ik gebruik liever de term persoonlijk, want ons gesprek is toch maar een momentopname van een bepaalde periode in mijn leven. Een moment waarop ik struikelde over mijn persoonlijkheid. Ik wil niet dat mensen denken dat ik ongelukkig ben geweest. Ik wil gewoon iets aanraken en ik ben blij dat mensen dat blijkbaar begrijpen. De reacties variëren tot nu toe van “ik begrijp je nu” tot “wauw, precies mijn verhaal”!

Hoe koos u de verschillende personages?

Ik laat mensen en vrienden aan bod komen met wie ik mij kan identificeren of die mij op een of andere manier aanspreken omdat ze een facet van mezelf weergeven. Het extreme in de Berlijnse vrouwen is niet mijn ding, maar het boeit me. Roos is een model en is de verbeelding geworden van het androgyne aspect dat ik wou aankaarten, iets waar velen het bestaan niet van afweten. Iets waar ik mezelf ‘op sommige momenten’ herken. In Dilay, het meisje dat hartverscheurend weent, herken ik mezelf op een bepaald moment in mijn leven. Tegen veler opvatting in laat ik haar ook uitwenen. Het skaten in een winkelgalerij is wat ik graag doe met vriendinnen. Waarom zouden vrouwen deze als typisch mannelijk geldende sport niet mogen beoefenen. In een nachtwinkel werd mij ooit een pintje geweigerd “omdat dat iets voor mannen was”. Hallo!

Had Heleen Declercq meer tijd gehad dan had ze, op aanraden van haar vriendin, het seksuele aspect bij haar problematiek betrokken ("nu is de film sereen en braaf", lacht ze) en ook het moederschap ten berde gebracht.

Waarom ze documentarist wilde worden? “Ik ben niet de persoon die iets wil vertellen. Anders zou ik wel schrijver zijn geworden. Ik wil de dingen tonen en bovendien een gevoel weergeven. Vooral de dingen waar ik geen vat op heb. Mijn obsessie is het op beeld vastleggen en dat gebeurt via mijn lens beter dan naast de camera staande. Vandaar dat ik zelf de camera bedien”.

Als een tweede oog? “Neen, als een zesde zintuig want bij mij gaat film niet alleen om het kijken maar ook om het voelen”.

Opdracht geslaagd want de als mozaïek geconcipieerde 'Girlhood' raakt je. 'Girlhood' is te zien tijdens de Competition for Belgian Student Shorts.