Het feminisme van Mary Shelley

18 1929 gallery 1
Verslag 25 sep 2018
Het verhaal over de wetenschapper Victor Frankenstein en het wezen dat hij creëerde, wordt 200 jaar na publicatie nog gretig gelezen. Om in de zetel te griezelen. Om te ontdekken dat Frankenstein eigenlijk niet het monster was, maar de uitvinder. Het boek dat Mary Shelley (1797-1851) op 19-jarige leeftijd schreef, gaat echter meer in op de tijdsgeest dan dat het een oppervlakkig griezelverhaal is.

Zo wordt het wezen, een lappenpop van verschillende lichaamsdelen, vergeleken met de chaos van ideologieën die in de tijd van de Franse Revolutie rondwaarden. Of zien lezers hoe het monster enkel monster werd nadat de gemeenschap en zijn maker hem verwierpen. Het ondergeschikte karakter van de vrouw en de afwezigheid van prominente vrouwelijke personages markeren het feministische denken van Shelley. De diepgang van de roman maakt het tot op de dag van vandaag relevant om te lezen.

Als jong meisje in het begin van de 19e eeuw was Mary Shelley op de hoogte van het politieke landschap in Europa en de denkpistes waar de verlichting haar schijnwerpers op wierp. Niet evident om in een tijd waarin vrouwen uit het publieke leven gehouden werden sterke meningen te vormen. De auteur van 'Frankenstein' kreeg haar kritische blik mee van haar ouders. Vader William Godwin was filosoof en een radicale denker. Haar moeder Mary Wollstonecraft wordt gezien als een pionier in het begin van het moderne feminisme van de middenklasse in het Engelse taalgebied. In 'A Vindication of the Rights of Woman' (1792) schreef Wollstonecraft over het gelijke burgerschap voor mannen en vrouwen. Idealen als gelijkheid en vrijheid kwamen voort uit de De Franse Revolutie die een grote invloed had op Groot-Brittannië. Vrouwen hoopten aanvankelijk door de revolutie meer rechten te verwerven. Het feminisme van Mary Shelley gaat echter niet gepaard met een luide opstand. In 'Frankenstein' leidt geweld tot niet veel goeds.

Het is net de afwezigheid van belangrijke vrouwelijke personages die luid spreekt.

Het is net de afwezigheid van belangrijke vrouwelijke personages die luid spreekt. Net zoals dat vrouwen voornamelijk binnenshuis bleven in de 19e-eeuwse maatschappij, wordt in de roman Elisabeth, de geliefde van Victor Frankenstein, geportretteerd als een bezit met de woorden: "I loved to tend on her, as I should on a favourite animal." Wanneer het wezen de uitvinder vraagt om een vrouwelijke metgezel te maken, legt die laatste zijn werktuigen uiteindelijk neer. Het vrouwelijke wezen zou een "denkend en redenerend dier" worden. "[She] might refuse to comply with a compact made before her creation. […] She also might turn with disgust from him to the superior beauty of man." Ze zou maar eens niet gehoorzaam kunnen zijn.

Mary Shelley schrijft tussen de regels over twee mannen door hoe de wereld er zonder vrouwen volgens haar uitziet.

Mary Shelley schrijft tussen de regels over twee mannen door hoe de wereld er zonder vrouwen volgens haar uitziet. Uit haar schrijven halen we de perceptie die heerste in haar tijd: dat vrouwen irrationeel waren en hoe volgzaamheid een deugd was. Nu gendergelijkheid 200 jaar later nog steeds een kwestie is, blijft dit thema in het boek nog steeds relevant. Om te vergelijken met toen. Om te zien dat je niet altijd een Wonder Woman als hoofdpersonage nodig hebt om gendergelijkheid aan te kaarten. Om te lezen hoe een jong meisje in 1818 een boek kon uitbrengen.