Jane Birkin: van frivool tot ernst
Polariteit speelde een belangrijke rol in het leven van de op 14 december 1946 in Londen geboren Jane Birkin. Ze kwam in Engeland op de wereld maar werd in Frankrijk gevormd en kwam er tot artistieke bloei. Ze werd er la plus française des anglaises. Vooral met dank aan Serge Gainsbourg. Maar eerst was er de tijd van swinging Londen en de eerste filmrolletjes. Ze mocht in The Knack van Richard Lester eventjes door het beeld flitsen en in Blow Up van Michelangelo Antonioni zich de kleren van het lijf laten rukken. Het eerste schandaaltje. Veel tijd was er overigens niet om te swingen want Jane Birkin was amper zeventien toen ze trouwde met filmmuziekcomponist John Barry en zwanger werd van hun dochter Kate. Haar huwelijk met Barry, bekend van onder meer de James Bond scores, hield drie jaar stand en toen Jane de ontrouw van haar man vernam, pakte ze zijn koffers en mocht hij diezelfde avond nog vertrekken.
Vergelijken
Als dochter van de befaamde actrice Judy Campbell durfde Jane Birkin zich niet wagen aan een acteercarrière in Engeland. Ze vreesde de vergelijking met haar beeldschone moeder en daarom trok ze in 1968 naar Parijs. Daar was er een auditie voor de film Slogan van Pierre Grimblat. Tegen alle verwachtingen in kreeg ze de rol en ontmoette zo haar twintig jaar oudere tegenspeler Serge Gainsbourg. De rest is geschiedenis, zegt men dan. Jane werd verliefd op Serge en die nam haar onder zijn vleugels. Ook daar polarisatie, twee extremen die toch op een of andere manier samen komen. Hun bijwijlen stormachtige relatie duurde twaalf jaar.
Hijgen
Zoals bekend werden Jane en Serge in 1969 wereldberoemd of –berucht met de song "Je t’aime... moi non plus". Aanvankelijk geschreven voor en opgenomen met Brigitte Bardot. Haar man was er echter geen fan van en daarom mocht Jane op haar beurt hijgen, kreunen, zuchten en nog wat zingen. Enkele landen verboden kortweg de schandaal veroorzakende song, radiostations schrapten hem van de playlist of lieten hem horen wanneer de kinderen al naar bed waren. Weinig verwonderlijk dat de ironie van het woordenspel ondergesneeuwd geraakte. "Je t’aime... moi non plus" werd in 1976 ook de titel van de eerste film van Serge Gainsbourg. Een androgyn geknipte en geklede Jane Birkin speelde de hoofdrol en heeft Joe Dallesandro uit de Warhol Factory als tegenspeler. Haar landgenoten mochten de film niet zien want verboden in de UK.
Film-uur
Dat overkwam de uit 1969 daterende broeierige La Piscine van Jacques Deray gelukkig niet. Alain Delon en Romy Schneider waren haar tegenspelers die niet alleen op het scherm een relatie hadden. De film was echter geen aanloop naar een betere filmcarrière want terwijl François Truffaut, Claude Chabrol en andere Alain Resnais arthouse draaiden, bleef Jane jaloers steken in de burleske komedies van Claude Zidi en consorten. Ze vond troost bij Serge en maakte uiteindelijk deel uit van de sterrencast van de blockbusters Death on the Nile en Evil under the Sun.
Haar film-uur sloeg in de jaren tachtig na de breuk met Serge Gainsbourg in 1980. Ze kon toen de autodestructie van haar mentor niet langer aanzien en wisselde hem in voor Jacques Doillon die haar een levensrol aanbood in zijn La fille prodigue. Voor het eerst en niet voor het laatst, legde ze toen de critici die aan haar acteertalent twijfelden het zwijgen op. Want er volgden nog onder andere het weliswaar in Cannes uitgefloten La Pirate, La femme de ma vie, Soigne ta droite van Jean-Luc Godard en twee Agnes Varda-films Kung Fu Master en Jane B. par Agnes V., een speelse imaginaire biografie.
Dust
Dust van Marion Hänsel uit 1985 hoort ook in dat rijtje thuis. In deze J. M. Coetzee-verfilming (The Heart of the Matter) vertolkt Jane Birkin de rol van Magda die haar racistische vader vermoordt. Een harde film die de overleden actrice een ereplaats gaf in haar filmografie en waarvoor ze een vertolkingsprijs kreeg op het filmfestival van Venetië. Een zoete wraak op de auteur van het boek die achter het scenario stond maar Marion Hänsel liet weten dat hij Birkin wegens te mooi niet geschikt vond voor de rol. Ze pikte dat affront niet en nadat Coetzee de film zag heeft hij zich bij haar uitgebreid verontschuldigd. Na Venetië werd Dust in Gent vertoond en kwamen zowel Jane Birkin als haar tegenspeler Trevor Howard de Belgische première bijwonen. Daarna volgde de Nacht van de Film met de legendarisch geworden danspasjes.
Dozen
Ook in het laatste decennium van de vorige eeuw was er geen plaats meer voor filmische frivoliteiten. Ernst nam de boventoon in films als La belle noiseuse van Jacques Rivette, On connait la chanson van Alain Resnais, A Soldier’s Daughter Never Cries van James Ivory. Nadat ze eerder al had meegeschreven aan het scenario van Kung Fu Master regisseerde ze in 2007 zelf Boxes waarin ze samen met Geraldine Chaplin en Michel Piccoli dozen opent gevuld met souvenirs en spoken uit het verleden. Haar laatste filmoptreden dateert van 2021 in Jane par Charlotte. In deze documentaire probeert Charlotte Gainsbourg, die de verwijzingen naar haar vader wat moe is, op een eigenzinnige manier in contact te komen met haar moeder. Dat levert een mooie audiovisuele liefdesbrief op met veel aandacht voor de muzikale carrière van haar moeder.
Teksten
Want naast actrice was Jane Birkin ook een gevierde zangeres. Aan ambitie ontbrak het op dat vlak evenmin want ooit liet ze zich ontvallen dat ze wilde zingen “zoals de zangeres die "Don’t Cry for me Argentina" zingt”. Zover is het nooit gekomen want daarvoor droeg haar stem niet ver genoeg. Toch bracht ze veertien albums uit voor een groot gedeelte gebaseerd op teksten van Serge Gainsbourg. De strafste dateren wellicht uit de periode na hun breuk en van sommige songs bracht ze een Oriëntaalse en een symfonische versie. Volgens kenners waren de teksten die ze op latere leeftijd zelf schreef, haar beste. En dan moet je vooral luisteren naar Oh! Pardon tu dormais gebaseerd op een toneelstuk dat ze schreef en verfilmde. Een bewijs van haar veelzijdigheid. Met haar eigen melancholisch getint werk was ze sinds vorig jaar volop aan het toeren maar ze moest geregeld concerten afzeggen wegens haar broze gezondheid. Rondom de eeuwwisseling vocht ze tegen leukemie en overwon die uiteindelijk maar tijdelijk. Ze was ook, optimistisch, nog altijd herstellende van een beroerte.
Handtas
Naast actrice en zangeres zal Jane Birkin ook herinnerd worden als model en mode-icoon. Onder meer omdat ze aan de basis ligt van de Birkin Bag, een handtas ontworpen door het modehuis Hermès. Het verhaal wil dat ze op het vliegtuig de grote baas Jean-Louis Dumas ontmoette toen ze alle moeite van de wereld had om haar gevallen goedkope rieten mand weer op orde te krijgen. Dumas zou meteen een eerste schets van de tas hebben getekend. De relatie met het modehuis raakte eventjes gebrouilleerd toen er kritiek kwam op de productie van het krokodillenleer. Maar toen dat probleem werd opgelost mocht haar naam weer op de ook al iconische en vooral erg dure handtas.
Tank
Zelf bezat ze er, naar verluidt, maar een exemplaar van dat ze, eenmaal “versleten”, voor het goede doel veilde. Op haar engagement viel niets op aan te merken. Jane Birkin stond geregeld op de barricades, zowel bij het steunen van de aidsslachtoffers, het betogen tegen het schenden van de mensenrechten, als bij het aanklagen van de Bosnisch-Servische oorlogen waarbij ze in Sarajevo vanop een tank voedsel en boeken uitdeelde.
Traject
Wat een evolutie. Wat een traject. Van frêle ietwat schuwe zangeres met de bijnaam la mignonne tot voorvechtster van mensenrechten. Zich afzettend tegen hen die niet in haar geloofden, haar naar eigen inzichten wilden boetseren of alleen dweepten met haar sexy uiterlijk. Steeds mensen verbazend met en bij haar avontuurlijk zoeken. Haar moederrol voor haar drie dochters, Kate Barry, Charlotte Gainsbourg en Lou Doillon speelde ze met verve. Ze deelde in de klappen van het leven, vooral toen haar dochter Kate in 2013 uit het leven stapte. Ze kon drie jaar niet huilen, kwam haar huis niet uit. "Ik lag in stukken," vertelde ze in interviews.
Ze had een patent op open en intense interviews. Maar bleef toegankelijk en ontwapenend. Steeds opnieuw waren het beklijvende ontmoetingen. Jane Birkin was gul in de liefde, genereus in de vriendschap en royaal in en met haar hartelijkheid.
Raf Butstraen
Met decennia filmgeschiedenis op de teller is voormalig filmcriticus Raf Butstraen de geknipte man om het laatste filmnieuws te fileren voor Film Fest Gent.
