Nixon

The American President

Films over Nixon

Millhouse (1971) | Emile de Antonio

Aan de hand van newsreel footage en zeldzame interviews vertelt de Antonio vaak op grappige en ontluisterende wijze hoe de toen zittende president Nixon naam maakte in de Amerikaanse politiek dankzij zijn agressieve tactieken en dirty tricks, vandaar zijn bijnaam Tricky Dicky. De Antonio demonstreert ook hoe Nixon de eerste president werd dankzij de beeldvorming van een grootschalige tv-campagne waarbij politieke ideeën op dezelfde manier verkocht worden als badschuim. De documentairemaker kreeg het verwijt dat hij hier preekt tot zij die al bekeerd zijn. ‘It is a film for the entertainment of those who already dislike Nixon. It isn’t for Republicans,’ schreef Roger Ebert.

All the President’s Men (1976) | Alan J. Pakula

Knappe verfilming van een van de sterkste staaltjes van Amerikaanse onderzoeksjournalistiek: de onthulling van het Watergateschandaal door de journalisten Bob Woodward en Carl Bernstein (in de film gespeeld door Robert Redford en Dustin Hoffman) wat uiteindelijk tot het impeachment en aftreden van Richard Nixon leidde. Hun geheime tipgever (die intussen geïdentificeerd werd als de nummer 2 bij de FBI) met wie ze afspraken maken in lugubere ondergrondse parkeergarages heeft als bijnaam ‘Deep Throat’, een verwijzing van scenarist William Goldman naar de gelijknamige cultpornofilm (of naar de ‘Deep State’ van de samenzweerders?). Het verbazende aan All the President’s Men is hoe spannend Alan J. Pakula een film weet te maken die hoofdzakelijk uit scènes bestaat waarin de reporters aan de telefoon hangen, data checken, in de suburbs aan deuren gaan aankloppen om er getuigen moeizaam toe te bewegen om hun versie van de feiten te bevestigen. Meester D.O.P. Gordon Wills laat optimaal de contrasten spreken tussen de open redactiezaal van The Washington Post die in een zee van hard licht baadt (hier wordt de waarheid letterlijk tegen het licht gehouden) en de duisternis van Washington daarbuiten. Met Jack Warden, Marin Balsam, Hal Holbrook, Jason Robards, Jane Alexander, Meredith Baxter, Ned Beatty, F. Murray Abraham.

The Trials of Alger Hiss (1980) | John Lowenthal

Nixon is een van de geestdriftige aanklagers tijdens het geruchtmakend en (toen al) fel gemediatiseerd proces tegen Alger Hiss, een medewerker van Roosevelt, die in 1950 veroordeeld werd voor meineed in verband met spionage voor de Russen. Deze documentaire heropent het onderzoek.

Secret Honor (1984) | Robert Altman

Robert Altman filmde deze indrukwekkende monoloog van Philip Baker Hall als Richard Nixon met universiteitsstudenten. Het is letterlijk een one-man-show. Anderhalf uur zien we hoe de president tijdens een eenzame nacht in zijn bureau fulmineert tegen de duistere krachten (in en buiten hemzelf) die hem tien jaar geleden ten gevolge van het Watergate afluisterschandaal ten val brachten. Naarmate de tirades die hij op tape vastlegt aanhouden, verschaffen ze ook een inzicht in de natuur van macht, corruptie en de kloof tussen private realiteit en publiek imago. Natuurlijk heeft hij over zijn bescheiden Quaker jeugdjaren. Hij raaskalt over de echte redenen van het Watergateschandaal en hij haalt uit tegen Dwight D. Eisenhower, de ‘goddamn’ Kennedy’s, Edgar J. Hoover, Henry Kissinger, joden, liberals en de media.

The Assassination of Richard Nixon (2004) | Niels Mueller

De debuterende Niels Mueller wil met dit op feiten gebaseerde drama niet meer of minder maken dan een Death of a Salesman uit het begin van de Watergatecrisis. Sean Penn portretteert schitterend een misnoegde meubelverkoper die de leugens van de overheid en van het consumptieparadijs niet langer slikt en zijn woede tegen het leven, zijn bazen en zijn pijnlijke echtscheidingsperikelen kristalliseert in zijn haat tegen Richard Nixon, voor hem hét symbool van alle kwaad. Bicke (een duidelijke allusie naar Travis Bickle, de protagonist uit Taxi Driver) probeert een vliegtuig te kapen en op het Witte Huis te doen neerstorten. Met Naomi Watts, Don Cheadle, Jack Thompson.

The Post (2017) | Steven Spielberg

Het tweede groot schandaal (na Watergate) tijdens het bewind van Nixon waren de Pentagon Papers, een geheim rapport van het Amerikaanse ministerie van Defensie dat aantoonde dat de regering van president Lyndon B. Johnson systematisch, niet alleen de bevolking maar ook het Congres had voorgelogen. Deze documenten werden door gewezen Defensiemedewerker Daniel Ellsberg gelekt en onthulden in duizenden pagina’s de rampzalige, decennialange Amerikaanse verwikkeling in Vietnam, en dit onder vier presidenten. Spielberg concentreert zich op de rol van uitgever Katherine Graham (Meryl Streep) en hoofdredacteur Ben Bradlee (Tom Hanks) in de publicatie in 1971 van deze documenten in The Washington Post, krant die ook het Watergateschandaal aan het licht bracht. Het was wel The New York Times die met de scoop ging lopen maar toen een rechter onder druk van de Nixon administratie een publicatieverbod afdwong, zag Bradlee de weg vrij om de resterende documenten in zijn krant af te drukken. De film reconstrueert het gevecht van de hoofdredacteur en zijn uitgever tegen het establishment, maar ook tegen henzelf - Bradlee omdat hij de nagedachtenis van zijn goede vriend John F. Kennedy niet wilde besmeuren; Graham omdat ze dik bevriend was met Robert McNamara, staatssecretaris Defensie onder Kennedy en Johnson. Spielberg maakt in deze tijden van fake news hun strijd voor de persvrijheid even spannend als een aflevering van Indiana Jones en brengt en passant hulde aan een van de glorieuze bladzijden uit de onafhankelijke onderzoeksjournalistiek. Met Sarah Paulson, Bob Odenkirk, Tracy Letts, Bradley Whitford, Bruce Greenwood, Matthew Rhys.

Films over andere presidenten

Young Mr. Lincoln (1939) | John Ford

John Ford traceert in deze fijne karakterstudie de politieke leerjaren van Abraham Lincoln (president 1861-1865; Republikein). De toekomstige president verdedigt als plattelandsadvocaat een van moord betichte onschuldige man. Hoofdrolspeler Henry Fonda, boegbeeld van rechtschapenheid, incarneert alle deugden van de toekomstige leider die het land door de Burgeroorlog loodst en de slavernij afschaft (niet uit menslievendheid maar om economische redenen). Met Alice Brady, Marjorie Weaver, Ward Bond.

The War Room (1993) | Chris Hegedus, D.A. Pennebaker

Documentaire over de presidentscampagne van Bill Clinton (president 1993-2001; Democraat) van een pre-Primary ontbijt met de kandidaat in februari tot de verkiezingsoverwinning in november. We volgen vooral campagnemanager James Carville en communicatiedirecteur George Stephanopoulos. De film handelt te veel over de egocentrische persoonlijkheden van dit duo, wat ten koste gaat van de weinig onthullende blik-achter-de-schermen.

Truman (1995) | Frank Pierson

Hoewel hij ongeschikt wordt beschouwd voor het ambt, wordt de democraat Harry S. Truman na de dood van Franklin D. Roosevelt in 1945 de 33e president van de Verenigde Staten. En de tot nog toe enige (Amerikaanse) president die gebruik maakte van de atoombom: in augustus 1945 liet hij er twee gooien op Hiroshima en Nagasaki. Truman, gespeeld door Gary Sinise, krijgt hier een soort eerherstel nadat hij bij zijn afscheid aan het Witte Huis een van de laagste scores kreeg die een Amerikaanse president ooit te beurt viel. We zien Truman hier ook als een kleinsteedse nobody opklimmen tot het hoogste ambt, maar toch altijd de eenvoudige man van het volk blijven. Met Diana Scarwid, Richard Dysart, Colm Feore, Pat Hingle.

Primary Colors (1998) | Mike Nichols

John Travolta als Bill Clinton, president 1993-2001; Democraat. Ondanks de naamsverandering weet iedereen wie model stond voor deze satirische film van Mike Nichols naar de roman à clef van Newsweek-columnist Joe Klein. Presidentskandidaat Jack Stanton moet tijdens zijn campagne zijn ethische idealen bijsturen en komt ook privé (vrouwen) in troebele wateren terecht. Met Emma Thompson als Hillary Clinton en heel veel verwijzingen naar het politiek seksschandaal Zippergate, ook de Lewinsky-affaire genoemd, naar de naam van de toen 22-jarige stagiaire die een affaire had met Bill ‘I did not have sexual relations with that woman’ Clinton. Met Kathy Bates, Larry Hagman, Billy Bob Thornton, Adrian Lester, Diane Ladd, Rob Reiner.

Path to War (2002) | John Frankenheimer

Biopic van Lyndon Baines Johnson, president 1963-1969; Democraat. John Frankenheimer en zijn Engelse hoofdrolspeler Michael Gambon doen fijntjes uit de doeken hoe LBJ - ‘how many children did you kill today’ – zijn ambitieus project van ‘the Great Society’ zelf de das omdeed door de escalatie in Vietnam, een oorlog waarin de politicus die bekend stond voor zijn tactische sluwheid niet eens zelf geloofde.

Fahrenheit 9/11 (2004) | Michael Moore

Even grappig als demagogisch documentair pamflet tegen het Bush-regime dat de tragedie van 11 september 2001 misbruikte om zijn militaire agenda door te drukken - oorlogen in Afghanistan en Irak. De film kreeg om politieke redenen (en geen filmische kwaliteiten wat juryvoorzitter Quentin Tarantino ook moge beweren) een Gouden Palm in Cannes in de hoop dat dit zou moeten bijdragen tot een nederlaag van Bush bij de verkiezingen van 2005. Wat weinig zoden aan de dijk zette: Bush werd opnieuw verkozen.

Homecoming (2005) | Joe Dante

De meest frontale aanval uit Hollywood tegen de leugens waarmee Bush Jr. de Amerikanen een oorlog verkocht met het smoesje dat Irak weapons of mass destruction zou bezitten, is een horrorprent van Joe Dante in de tv-reeks Masters of Horror. De zombies van dienst zijn gesneuvelde soldaten die uit de dood ontwaken en de Amerikaanse vlag waarin hun lichaam gewikkeld is aan stukken rijten. Ondanks het feit dat ze al in zekere staat van ontbinding verkeren, beginnen ze hun onstuitbare mars naar…het stemhokje. Hun enige doel is de onverlaat die hen de dood instuurde, uit het Witte Huis te stemmen. Wat in het echte leven niet lukte: George W. Bush begon in 2005 aan een tweede ambtstermijn. Met Thea Gill, Jon Tenney, Terry David Mulligan, Beverley Breuer.

Lincoln (2012) | Steven Spielberg

In zijn blockbuster met hersenen over de strijd van Abraham Lincoln (president 1861- 1865; Republikein) voor de afschaffing van de slavernij, kiest Spielberg niet voor het spektakel van de Burgeroorlog maar voor een geduldige, meeslepende analyse van politieke processen en toont hij niks minder dan democratie in actie. Met Daniel Day-Lewis, Sally Field, David Strathairn, Joseph Gordon-Levitt, James Spader, Hal Holbrook, Tommy Lee Jones, Bruce McGill, Tim Blake Nelson, Jeremy Strong.

LBJ (2016) | Rob Reiner

Lyndon B. Johnson, kleurrijk vertolkt door Woody Harrelson, komt uit deze biopic tevoorschijn als een sluwe tacticus maar ook als een schaamteloze machtspoliticus. Hij begon zijn carrière in de schaduw van JFK, wiens vicepresident hij was tot die noodlottige novemberdag van de moordaanslag, waarna hij JFK mocht opvolgen. In 1960 waren de twee tegenstanders in de strijd voor de Democratische Nominatie voor de presidentsverkiezingen. LBJ zag JFK als een koerspaard dat maar niet uit de stal wou komen, terwijl hij als Texaan meer een stier was die meteen in actie wou schieten. Toen Kennedy begreep dat hij zonder de stemmen van de Zuidelijke Staten onmogelijk het presidentschap kon winnen, verzekerde hij zich van de steun van Johnson, die zijn lijstgenoot werd. Ook in zijn latere strijd voor Burgerrechten, die een eind moeten maken aan de segregatie van de zwarte bevolking, wist hij handig te manoeuvreren. Zo besluit hij op de rijdende trein te springen om dan, zoals de zuidelijken het willen, op de rem te gaan staan. Met Michael Stahl-David, Richard Jenkins, Jennifer Jason Leigh, Bill Pullman, C. Thomas Howell, Jeffrey Donovan.

Films over Vietnam

In the Year of the Pig (1968) | Emile de Antonio

Ophefmakende documentaire waarin de Antonio de kroniek schetst van de achtergrond en de historiek van de Vietnamoorlog en die gedraaid werd toen de oorlog nog volop woedde zonder zicht op een nakend einde. Waardoor deze historisch belangrijke documentaire ook bijdroeg tot de anti-oorlogsbeweging die Amerika in twee kampen verdeelde. Is duidelijk ook een propagandafilm waarin bijvoorbeeld geen gewag wordt gemaakt van de militaire steun van China en de Sovjet-Unie aan het communistische bevrijdingsleger of de invasie van de Vietcong in Laos en Cambodja.

Winter Soldier (1972) | Winterfilm-Collective

Op 3 januari 1971 begon in Detroit de Winter Soldier Investigation, georganiseerd door de in 1967 opgerichte Vietnam Veterans Against the War-groep. Tijdens de drie dagen lange ‘hearings’ getuigden zestien burgers en meer dan honderd veteranen tegen de oorlogsmisdaden die ze hadden gezien of begaan in Vietnam. Deze uitzonderlijke documentaire registreert de getuigenissen van achtentwintig onder hen (met een leeftijd tussen 22 en 27) en toont ook hoe sommigen daarop reageerden, vooral zwarte militanten die niet bereid waren de overeenkomsten te zien tussen de racistische praktijken door de veteranen beschreven en de raciale vooroordelen die ze dagelijks op het thuisfront ervaren.

Hearts and Minds (1974) | Peter Davis

In deze dissectie van het Vietnam debacle aan de hand van archiefbeelden en nieuwe interviews hangt Davis een onthutsend beeld op van de zinloosheid van oorlog. Hij toonde ook als eerste de vernietigende impact van de oorlog op de Vietnamese bevolking. Alhoewel zeer controversieel, kreeg de film toch de Oscar voor beste documentaire.

Rambo: First Blood Part II (1985) | George P. Cosmatos

Niet de eerste Hollywoodfilm die inspeelt op het MIA-syndroom dat stelt dat duizenden GI’s die officieel genoteerd staan als ‘Missing in Action’ in Zuidoost-Azië daar in de jaren 1980 nog altijd in de gruwelijkste gevangenschap leven. In Rambo II wordt die theorie echter opgekrikt tot een agressieve mythe die als een bulldozer door het Amerikaanse slechte geweten raast. In een primaire vaderlandslievende comic-strip stijl (waar toen zittende president Ronald Reagan uiteraard dol op was) exploiteert dit Sylvester Stallone vehikel schaamteloos de opgekropte woede van ‘Nam-vets’ die door hun land onheus behandeld werden en door Hollywood voor eeuwig tot psychopaten-dom verdoemd werden. Dit tweede Rambo-avontuur speelt vooral gretig in op het al lang sluimerend verlangen om terug te keren naar ‘Nam. Dit keer om te winnen. Deze Rambo moet zowel als compensatie dienen voor de opgelopen vernederingen in Vietnam als voor het geknoei met de Iraanse gijzelingscrisis die begon in 1979, 444 dagen duurde en waarbij een groep Iraanse studenten als steun aan de Iraanse revolutie van 1978-’79, 63 burgers in de Amerikaanse ambassade in Teheran in gijzeling hield. ‘Nadat ik vorige avond Rambo zag, weet ik wat me te doen staat mocht het nog eens gebeuren,’ luidde Reagans waarschuwing aan terroristen die Amerikanen gijzelen. Met Richard Crenna, Charles Napier, Steven Berkoff.

Dear America: Letters Home from Vietnam (1987) | Bill Couturie

Onthutsend document dat volledig uit brieven bestaat die jonge Amerikanen vanuit Vietnam naar huis schreven. Deze 37 directe getuigenissen (uit de drie miljoen dienstplichtigen die in Vietnam vochten), spreken elkaar tegen: sommigen geloven in deze oorlog, anderen niet, maar allemaal zijn ze doodsbang en praten ze rechtuit over schokkende ervaringen. Op de soundtrack beukt de rock-‘n-roll uit de sixties terwijl het zeldzame archiefmateriaal gemengd met foto’s en home movies ons door de oorlog loodst van Johnsons escalatie tot Nixons debacle. De impact van deze film is overweldigend. Sterker dan welke Vietnamfilm ook toont Dear America de tragiek van een natie die verblind door militaire eigenwaan, duizenden jonge mensenlevens verspilt.

Jacob’s Ladder (1990) | Adrian Lynne

Steunt op omstreden feiten: het leger zou in Vietnam geëxperimenteerd hebben met de hallucinogene BZ-drug. Tim Robbins speelt zo’n veteraan die ten prooi valt aan groteske demonische visioenen. En de Brit Adrian Lynne regisseert als een sadistische psychiater onder contract bij MTV. Met Tim Robbins, Elizabeth Pena, Danny Aiello, Vic Rhames.

The Fog of War (2003) | Errol Morris

Oorspronkelijk zou het gesprek een uur duren. Het werden er twintig, waaruit de dwarse documentairemaker Errol Morris (The Thin Blue Line) deze onthullende en knap vormgegeven geschiedenisles monteerde, netjes opgesplitst in elf lessen uit het leven van Robert S. McNamara, minister van Defensie onder Kennedy en Johnson, architect van de Vietnamoorlog, als dusdanig medeverantwoordelijk voor 25.000 dode Amerikanen. Dit cijfer liep na zijn ontslag nog op tot 58.000 en dan zijn er natuurlijk nog de slordige 3,3 miljoen Vietnamese slachtoffers. Het leven van de gewezen president van de Ford Motor Company, die 85 was toen deze interviews gemaakt werden, levert nog meer leerzame statistieken op. Op zijn suggestie schakelde kolonel Le May (de ijzervreter die Stanley Kubrick tot inspiratie diende voor de door George C. Scott gespeelde oorlogszuchtige generaal in Dr.Strangelove) in 1945 over op B 29-vliegtuigen die op vijfduizend in plaats van op vijfendertigduizend voet over Japan konden vliegen, waardoor ze makkelijker doelwit waren voor afweergeschut, maar ook beter konden mikken bij het droppen van hun brandbommen. ‘Daardoor was zestig procent van de Japanse steden van strategisch belang van de kaart geveegd,’ en was het volgens McNamara niet nodig geweest om twee atoombommen in te zetten. McNamara legt fijntjes uit hoe de Koude Oorlog nog heter was dan we dachten minstens drie keer werd een nucleair conflict op de valreep vermeden. De les ‘verplaats je in de gevoelens van je vijand,’ loodste de wereld heelhuids door de Cubaanse rakettencrisis. Het is echter de zevende les die het langst bijblijft: ‘Nooit antwoorden op de vraag die gesteld wordt, wel op de vraag waarvan je wilde dat ze gesteld werd.’