On Tour: 'Dark Waters' van Todd Haynes roept angst en verontwaardiging op

- Klik hier voor tickets en speellocaties.

'Dark Waters' van Todd Haynes is een ecologische thriller waarin een advocaat van een groot advocatenkantoor de chemiereus DuPont voor de rechter sleept wegens jarenlange milieuverontreiniging door het dumpen van fabrieksafval in de naburige rivier in West Virginia. Koeien die van het drinkwater proeven, worden er gevaarlijk agressief van, mensen krijgen kanker.

De ironie van dit waargebeurde verhaal is dat de protagonist Robert Bilott (Mark Ruffalo) partner is bij een gereputeerd advocatenkantoor dat normaliter de grote bedrijven behartigt, en dat hij in 1998 in de rol van verdediger van de ‘kleine man’ geduwd werd: zijn oude grootmoeder adviseerde een van de slachtoffers om het bezwarend dossier aan haar neef te bezorgen. Hij is veeleer een held tegen wil en dank dan een bevlogen kruisvaarder. We zien zijn koppige strijdvaardigheid maar ook zijn twijfels, angsten (wat een Deep Throat-achtige scène in een ondergrondse parkeergarage oplevert, een hommage aan Alan Pakula’s 'All the President’s Men') en wanhoop.

[IMG]

Je ziet hem groeien in zijn rol terwijl hij getuige is van de onherstelbare schade die DuPont toebracht aan het milieu en van hoeveel menselijk leed dit veroorzaakte. Het leidt hem uiteindelijk tot een aanklacht van 70.000 inwoners van West Virginia en Ohio tegen DuPont omdat dit bedrijf bewust in deze staten meer dan 7.000 ton perfluoroctaanzuur (of PFOA) loost: een toxische, niet biologisch afbreekbare chemische stof gebruikt bij de aanmaak van Teflon (dat onze pannen van een antiaanbaklaag voorziet). Er volgde een achttien jaar durende herculische juridische strijd. Maar in 2017 kreeg Bilott de chemiereis op de knieën met een 670 miljoen dollar schikking voor 3.500 mensen die een claim hadden ingediend betreffende ziekten gelinkt aan PFOA in hun drinkwater.

Filmografie

'Dark Waters' lijkt op het eerste gezicht een wat vreemde keuze voor Todd Haynes. Deze Amerikaanse cineast die aan de Brown University semiotiek studeerde (een programma dat in Haynes eigen woorden Freud, Marx en feminisme combineerde) is best bekend voor zijn melodrama’s waarin hij dit genre onderwerpt aan een kritische visie en een subversieve stilistische interpretatie: 'Far From Heaven' (2002), 'Mildred Pierce' (een HBO-miniseries adaptatie uit 2011 van de roman James M.Cain) en 'Carol' (2015). Met deze bewierookte bewerking van de roman 'The Price of Salt' van Patricia Highsmith, schoof Haynes’ radicale marginale positie wat meer op naar de mainstream.

Wanneer je echter zijn filmografie overloopt, zie je dat Haynes aan het begin van zijn carrière al 'Safe' (1995) maakte, zijn verstorende versie van de ziekte-van-de-week-film, waarin zijn favoriete actrice Julianne Moore een huisvrouw uit de rijke San Fernando Valley speelt die allergisch is aan haar omgeving (een echte verklaring voor haar malaise krijgen we nooit).

Het was dankzij hoofdrolspeler en medeproducent Mark Ruffalo, een van de meest onderschatte Amerikaanse acteurs van zijn generatie, dat het 'Dark Waters'-project bij Haynes belandde. Een prima keuze omdat Haynes in zijn ingetogen, discreet briljante film (waarin zijn gebruikelijke stilistische vondsten ontbreken) de juiste balans vindt tussen het sterke verhaal en de karaktertekening en hij vernuftig de mechaniek van de procedural thriller ondergeschikt maakt aan Bilotts zoektocht naar de waarheid, zijn relaties met de slachtoffers, maar ook met zijn vrouw (Anne Hathaway), zijn familie, zijn collega’s en zijn baas Tom Terp (een imposante integere Tim Robbins). En zoals in al zijn films vat hij in menselijk gedrag datgene wat niet onmiddellijk zichtbaar of uitgesproken is en verkent hij verborgen werelden van psychologische complexiteit en ambiguïteit.

Zonder de toeschouwer al te veel te manipuleren, is 'Dark Waters', Haynes’ achtste film en zijn eerste ontwikkeld bij een studio, een film die bij de toeschouwer zowel verontwaardiging als angst zal oproepen. U zal gegarandeerd twee keer nadenken vooraleer u op uw Teflon/Tefal-pan nog een spiegeleitje bakt.

Milieuthrillers als genre

'Dark Waters' is een sterke aanwinst in het groeiend aantal Amerikaanse milieuthrillers, intussen bijna een mini-genre.

[IMG]

Parallel met de stijgende bewustwording rond milieukwesties ging ook Hollywood zich interesseren voor de kwalijke gevolgen voor de volksgezondheid van grote bedrijven die uit winstbejag alle regels aan hun laars lappen. Dat leverde vanaf de jaren tachtig een reeks filmische aanklachten op gebaseerd op waargebeurde schandalen. Een van die eerste milieuthrillers geproduceerd door een grote studio was 'Silkwood' (1983) van Mike Nichols met Meryl Streep als de eerste antinucleaire martelares (omgekomen bij een verdacht auto-ongeval), werkzaam in een kerncentrale waar lichtzinnig met de veiligheidsvoorschriften wordt omgesprongen.

Andere high profile milieuthrillers: Francis Coppola’s 'The Rainmaker' (1997) waarin pas afgestudeerde advocaat Matt Damon een verzekeringsmaatschappij voor het gerecht sleept die weigert uitkeringen te doen aan doodzieke cliënten; Steven Soderberghs 'Erin Brokovich' (2000), het waargebeurde verhaal van een alleenstaande moeder (Julia Roberts) met drie kleine kinderen die een baan krijgt bij een advocatenkantoor en er door eigen onderzoek achter komt dat een miljardenbedrijf met het lozen van gif het drinkwater vervuilt, met als gevolg honderden slachtoffers die kanker krijgen; Gus van Sants 'Promised Land' (2012) waarin Matt Damon, verkoper bij een aardgasbedrijf, ontdekt dat hij leugens moet verkopen bij het werven van potentiële klanten in het door de economische malaise zwaar getroffen landelijk gebied.

Dit David & Goliath-motief van de kleine man tegen de grote organisatie duikt wel vaker op in de Amerikaanse cinema en omvat de meest diverse industrieën of instituties. Van aan lager wal geraakte ambulance chaser Paul Newman die in Sidney Lumets 'The Verdict' (1982) de strijd aanbindt tegen een machtig ziekenhuis en het bisdom van Boston, nadat nalatigheid een tragedie veroorzaakte. Francis Coppola’s 'Tucker: The Man and his Dreams' (1988) waarin een kleine autofabrikant (Jeff Bridges) het opneemt tegen de giganten uit de automobielindustrie. Van Michael Manns 'The Insider' (1999) waarin klokkenluider Russell Crowe de machtige tabakslobby trotseert tot James Mangolds 'Le Mans ’66' (2019) waarin Christian Bale en - alweer - Matt Damon respectievelijk een racewagen ontwerpen en besturen die op de internationale circuits de records van Ferrari moet verpulveren.

Dit oer-Amerikaans motief gaat trouwens ver terug in de tijd en vormt de kern van de sociale fabels van de grote populist Frank Capra met klassiekers waarin de enkeling het opneemt tegen de grote politieke instituties: 'Mr.Deeds Goes to Town' (1936), 'Mr. Smith Goes to Washington' (1939) en 'State of the Union' (1948).