Prof. Biltereyst over honderd jaar Ingmar Bergman

Een en ander was te horen én te zien op een Film Fest Gent Ochtendsessie in samenwerking met Universiteit Gent. Professor Film- en Communicatiewetenschappen Daniël Biltereyst omschreef 'A Year in a Life' van de Zweedse Jane Magnussen als een goede introductie tot het universum van een regisseur die samen met onder andere Alfred Hitchcock, Ozu, Federico Fellini thuishoort in het Pantheon der filmgroten.

Ze draaide de documentaire naar aanleiding van de viering van de honderdste geboortedag van een cineast die de wereld verblufte met films als ‘Het zevende zegel’, ‘Wilde Aardbeien’, ‘Persona’, ‘Kreten en gefluister’ en andere ‘Scenes uit een huwelijksleven’. “Ingmar Bergman is bijna een genre geworden,” zei Biltereyst, en hij verwees daarbij naar enkele films van Woody Allen die hij, zoals ‘Interiors’ of ‘Hannah and her Sisters’ in de schaduw van de Zweedse grootmeester draaide. Over de invloed van Bergman op zijn collega’s draaide Jane Magnusson trouwens de documentaire ‘Trespassing Bergman’.

Vijf, neen zes

Met de ondertitel ‘A Year in a Life’ focust Magnusson op het jaar 1957 waarin Bergman definitief doorbrak met het iconische ‘Het zevende zegel’ en bovendien nog ‘Wilde aardbeien’ schreef, regisseerde en in de bioscopen bracht. Daarenboven draaide hij nog een tv-film en ensceneerde hij vier toneelstukken. “Soms vergeten wij dat Ingmar Bergman in eerste instantie een man van het theater was”, onderstreepte Biltereyst.

Trivialer, maar niet voor de betrokkenen, was dat Bergman in datzelfde jaar relaties had met vier vrouwen en al zes kinderen had. In de documentaire geeft Bergman toe dat hij hun geboortedata niet kent en dat hij geen familieman was. Aanvankelijk heeft hij het over vijf kinderen maar een van zijn geliefden corrigeert hem in de film.

Ontrouw

Geliefden als Harriet en Bibi Anderson, Liv Ullman passeren allemaal de revue, maar Magnusson wijst er terecht op dat enkele vrouwen met wie hij getrouwd was een enorme invloed uitoefenden op zijn werk. Onder hen Gun Grut. Aan zijn ontrouw aan haar hebben we een van zijn beste scenario’s, ‘Faithless’ te “danken”. Het werd – o ironie –verfilmd door Liv Ullman met wie hij jarenlang een soms vrij turbulente relatie had. Als we haar getuigenis in de film mogen geloven is een en ander nu gelouterd en uitgezuiverd. Ze heeft niets anders dan lof voor de man die haar beste vriend was. We hebben het zelf ooit anders gehoord.

Zenuwen

Op het ogenblik van Ullmans getuigenis, heeft Jane Magnusson, al lang het jaar 1957 achter zich gelaten en eigenlijk kan ze net zo goed haar film ophangen aan het interview dat de beroemde Dick Cavett in 1972 met Bergman had. Om zijn interviewdroom waar te maken, verhuisde de beroemde talkshowhost zijn studio van New York naar Zweden. Hij kon zijn zenuwen amper de baas terwijl Bergman hem glimlachend gadesloeg.

Bewondering staat Magnussons kritische zin niet in de weg. Ze toont onomwonden hoe Bergman heftig uit zijn krammen kon schieten en hoe er haast terreur heerste bij theaterrepetities en toen hij de leiding kreeg van de Zweedse nationale Film- en Theaterinstituten. Wie niet aan zijn verwachtingen beantwoordde, boorde hij genadeloos de grond in. Of verhinderde hij te spreken. Zoals dat het geval was toen de Zweedse televisie erin geslaagd was om zijn oudere broer Dag te interviewen.

Golden Boy

Dag verwees de getormenteerde jeugd waarmee zijn broer Ingmar bijna koketteerde naar de prullenmand en noemt Ingmar de “golden boy” van het gezin. Niet Ingmar maar hij, Dag, kreeg slaag van de streng reformistische vader. Ingmar verbood de Zweedse televisie om het interview met zijn broer uit te zenden. Magnusson toont er fragmenten uit.

Enkele internationaal bekende namen zoals Barbara Streisand, Elliot Gould, Lars Von Trier spuien nog wat lof over Bergman maar lijken in de verkeerde film te zitten. Gelukkig komt een figuur als Victor Sjöström, de oude man uit ‘Wilde Aardbeien’ meer en intenser aan bod en zie je ook de cameramen van Bergman aan het werk. Op die medewerkers had Magnusson nog wat meer de klemtoon mogen leggen, zei prof. Biltereyst want “hij maakte zijn werk niet alleen, het waren Gesamtkunstwerken”. Hoe ook, wie de mooiste close-up door Ingmar Bergman zelf gedraaid wil zien, en graag ontdekt waar ‘Het zevende zegel’ werd opgenomen, kan terecht bij Jane Magnussen. Ik zou geen honderd jaar wachten.