Robbe De Hert: een leven verteerd door de film

Met de op 77-jarige leeftijd overleden Robbe De Hert verliest de Vlaamse film niet alleen een van zijn kleurrijkste figuren maar ook een inspirerend icoon. Zeker wat zijn liefde voor film betreft. Hij werd verteerd door het medium, knokte ervoor, schopte gefrustreerd in het rond, evolueerde van sociaal geëngageerde cineast tot gulzige documentarist van de Vlaamse film. Hij stond ook gulzig in het leven, op de grens van het roekeloze en reed daarbij zichzelf finaal in de vernieling. En hij die zowat iedereen een “schat” noemde, bleef dat, ergens diep vanbinnen, ook. De kwetsuren en littekens die hij af en toe achterliet, werden, al dan niet genereus, met de mantel der liefde bedekt. Soms met een stapeltje mantels.

Fantasie

Robbe De Hert werd op 20 september 1942 in het Engelse Farnborough geboren. Zeven jaar later verhuisde het gezin naar het Antwerpse en toen hem op school gevraagd werd wat hij later wilde worden schreef hij geheim agent, journalist of filmster. De school vond dat hij veel fantasie had en raadde de ouders van Robbe de vakschool aan. Ze werd de inspiratiebron voor zijn latere films Blueberry Hill en het vervolg ervan Brylcream Boulevard. Toen al was hij gefascineerd door film en dweepte hij vooral met James Dean, de hoofdacteur uit Rebel Without a Cause. Een variatie op die titel ‘rebel with a cause’ werd later gebruikt om Robbe te typeren.

Gevoed

Dat rebelse werd later gevoed en verstevigd door Britse cineasten als Tony Richardson, Karl Reisz en Lindsay Anderson, schoolvoorbeelden van sociaal geëngageerde cineasten die de Britse film nieuwe en frisse impulsen gaven. Robbe droomde er stiekem van om acteur te worden en misschien wel om via hen in Hollywood te geraken. Lindsay Anderson zette hem echter in Londen met de beide voeten op de grond en stuurde hem vriendelijk terug naar ons land waar hij “misschien wel tot een van de vijf of de tien beste cineasten kon uitgroeien in plaats van in de States in de massa te verdwijnen”.

Visueel denken

Zijn intrede in de Vlaamse filmwereld miste Robbe De Hert in elk geval niet. Zijn korte film, Tweemaal twee ogen waarin de relatie van een jongen en een meisje door close-ups van hun ogen wordt verteld, behoort nog altijd tot het strafste dat hij heeft gemaakt. Op het filmfestival van de Belgische film in Antwerpen werd de kortfilm in 1964 bekroond als het beste debuut. Maria Rosseels, filmcritica in De Standaard, beschreef Robbe De Hert toen als iemand die “niet alleen visueel ziet maar ook visueel denkt”. Een omschrijving die Robbe zijn leven lang heeft gekoesterd.

Collectief

Met als doel de Belgische film socialer te maken werd halverwege de jaren zestig het kineastencollectief ‘Fugitive Cinema’ opgericht. Samen met Guido Henderickx en Patrick Le Bon groeit Robbe De Hert uit tot een van de vaandeldragers van het collectief dat ook de productie, de distributie en de vertoning van de films onder één dak wil onderbrengen. Het drietal scoort met S.O.S. Fonske, een reportage over de gerechtelijke verkoop van de inboedel van Fons Noydens, een man die na een auto-ongeval zelf moest opdraaien voor de schade omdat zijn verzekeringsmaatschappij failliet was gegaan. De film wordt in het parlement vertoond en heeft een wetswijziging als gevolg.

Bom en Sandwichman

In De Bom speelde Robbe De Hert in op de toenmalige anti-atoombomtijdsgeest en voert hij een garagist op die een atoombom vindt en ermee dreigt die pas terug te geven indien de productie ervan wordt stopgezet. De korte speelfilm is gebaseerd op het gelijknamige boek van Louis Paul Boon die ook de rol van de garagehouder speelt. Boon maakt er zich later vrolijk over dat hij met Betsy Blair, ooit de vrouw van Gene Kelly de lakens mocht delen. Een castingstunt die kon tellen.

In sommige interviews heeft de overleden cineast verklaard dat hij alleen maar wil herinnerd worden als de man die Dood van een sandwichman draaide. Dat gebeurde overigens in samenwerking met Guido Henderickx en gaat over de uitbuiting en de ongebreidelde commercialisering in de wielersport. Aanleiding was de dood van wielerkampioen Jean-Pierre Monseré. Toch was de lof niet unaniem voor deze spraakmakende korte documentaire.

Revolte

Het revoltethema kwam pas voorgoed tot uiting in Camera Sutra (of de bleekgezichten), een soort speelfilmachtige documentaire. In het eerste deel ervan toont De Hert in reportagestijl allerlei dagelijkse gebeurtenissen als de eerste schooldag en de nationale feestdag en in het tweede deel komt het verzet van jonge mensen daartegen. Onder andere aan deze film heeft De Hert zijn reputatie als chaoot te danken. De montage duurde meer dan twee jaar en een ‘work in progress’-versie kreeg in 1973 de persprijs op het festival in Knokke. Toen al sprak men van een “oeuvre” bij de Antwerpse cineast.

[IMG]

Doorbraak

In 1980 kwam de grote doorbraak met de remake van De Witte van Sichem naar het boek De Witte van Ernest Claes. Aanvankelijk keek men op van dit project maar Robbe voelde een zeker verwantschap met het personage uit het boek, liet zich wat inspireren door Kes van Ken Loach en gaf het geheel mede onder invloed van scenaristen Fernand Auwera en Gaston Durnez een ferme sociale draai. Het succes was gigantisch en Robbe bewees voor het eerst dat hij film kon draaien voor een groot publiek. Met dank aan Roland Verhavert en verdeler Henk Van Soom die de productionele kant stevig in handen hielden. Een scharniermoment in de carrière van De Hert. Het knappe televisiedrama Maria Danneels (Of het leven dat wij droomden) bevestigde alleen maar zijn talent. Niet alleen als cineast maar ook als acteursregisseur.

Levensdroom

Toen aangekondigd werd dat Robbe de Gaston en Leo film Zware Jongens zou draaien, viel iedereen zowat van zijn stoel. Groter contrast tussen de zwaar geëngageerde en politiek linkse cineast en de twee volkse komieken is amper denkbaar. Volgens de regisseur was het de bedoeling om aan te tonen dat hij wel degelijk een publieksfilm kon draaien en om producenten te overtuigen om te investeren in zijn lievelingsproject en levensdroom Daens naar het boek Priester Daens van Louis Paul Boon. Zoals bekend is dat project nooit van de grond gekomen. Tot woede en onmetelijke frustratie van Robbe zelf die, als hij kon, tot op de dag van vandaag zou fulmineren tegen en vloeken op de leden van de selectiecommissie die hem subsidies weigerden. Uiteindelijk is de Daens verfilming het werk geworden van Stijn Coninx in een productie van Dirk Impens, een film die zelfs een Oscarnominatie als beste buitenlandse film in de wacht sleepte.

Stommiteit

In een Canvasdocumentaire beweert Robbe De Hert dat hij de grootste stommiteit van zijn leven beging door het door Fernand Auwera geschreven scenario van Daens niet te draaien met producent Dirk Impens. Maar was dat wel te rijmen met zijn verzuurde relatie met Impens die als producent optrad bij Blueberry Hill en Brylcream Boulevard? In beide films verfilmt Robbe De Hert zijn eigen jeugdjaren in de vakschool en in het vijfde metaal. Daar werd hem en zijn medeleerlingen ingepeperd dat zij tot het voetvolk behoren van de maatschappij en dat zij daarin heel goed hun plaats moeten kennen. Onderaan dus. Blueberry Hill betekende de kennismaking met de jonge Michael Pas in de rol van Robin De Hert, de echte naam van Robbe. De regisseur verweet producent Impens artistieke inmenging in de montage van Brylcream Boulevard en dat gaf aanleiding tot bitse discussies en om het zacht uit te drukken, een water-en-vuurrelatie.

[IMG]

Keur

In zijn Elexir d’Anvers bracht Robbe De Hert zes verhalen over een onbekend en eigenzinnig Antwerpen bij elkaar. De film flopt aan de kassa en betekent het faillissement van Fugitive Cinema. Maar Robbe krabbelt recht met het op ware feiten gebaseerde Gaston’s War over verzetsstrijder Gaston Vandermeerssche die Engelse piloten naar Spanje smokkelde. En hij eindigt ten slotte met de bovenste beste Willem Elschotverfilming Lijmen/Het Been met een keur aan indrukwekkende acteurs en actrices. Mike Verdrengh, Willeke Van Ammelrooy, Koen De Bouw e.a. leveren topprestaties.

Centen

En toen werd het stil. Robbe De Hert probeerde nog tal van projecten, onder meer een over de originele psychiatrische patiënten verzorging in Geel, van de grond te krijgen maar kreeg telkens weer een nul op het rekwest vanwege het Vlaamse Audiovisueel Fonds. Dat het VAF jongeren kansen gaf, daar kon hij inkomen maar dat mocht niet ten koste zijn van de “oudere generatie”. Deze af en toe minder propere, bittere en bitse periode uit zijn leven bedekken we met een mantel der liefde. Terwijl hij niet kon draaien, werd hij de jongste decennia nog geregeld gehuldigd maar hij had geen nood aan sterren, zei hij, wel aan centen.

Die kwamen er uiteindelijk na een crowdfunding en een speciale toelage van de toenmalige minister van cultuur Sven Gatz en daarmee kon hij, gesteund door trouwe onvervalste vrienden en medewerkers zijn boeiende documentaire Hollywood aan de Schelde met succes afwerken. Met deze film was hij als documentarist van de Vlaamse film niet aan zijn proefstuk. Janssen en Janssens draaien een film ging ‘Hollywood’ vooraf.

Zelfkennis

Robbe De Hert met zijn onafscheidelijke handdoek, zijn volkse Antwaarps, zijn alsmaar kramakkelige stappen, zijn ongezouten meningen, zijn gestamp en gestomp tegen en op commissies en autoriteiten, zijn balorigheid, zijn entertainende vertelkunst - en zo kunnen we nog een paar regels doorgaan - zal worden gemist. “Te veel artiest, te weinig boekhouder”, verzuchtte hij tegenover Steven De Foer van De Standaard daarbij blijk gevend van ongemeen veel zelfkennis. Het icoon is niet meer, de mythe kan beginnen bloeien. Dag Robbe.

Raf Butstraen

Robbe De Hert op Film Fest Gent:

• 1982 - MARIA DANNEELS - HET LEVEN DAT WIJ DROOMDEN
• 1984 - DE DROOMPRODUCENTEN
• 1986 - BEHIND THE SILVER SCREEN (kort)
• 1987 - HENRI STORCK - OOGGETUIGE
• 1990 - JANSSEN EN JANSSENS DRAAIEN EEN FILM
• 1993 - OP DE FIETS NAAR HOLLYWOOD
• 1995 - BRYLCREAM BOULEVARD: BLUEBERRY HILL 2 (openingsfilm)
• 2000 - LIJMEN/HET BEEN (buiten competitie)