Wide Angle: Ryûsuke Hamaguchi, meester in spanningen en ontladingen

Hamaguchi, geboren in 1978 in Kanagawa, was 29 toen hij in 2007 zijn debuutfilm maakte, Solaris. Het is al een tijd geleden sinds een nieuwe Japanse regisseur nog zoveel bijval oogstte op internationale filmfestivals. Dat maakt Hamaguchi de belangrijkste Japanse regisseur sinds de generatie die debuteerde in de jaren 1980 en 1990 van vorige eeuw: Kiyoshi Kurosawa (Shigarami Gakuen, 1980); de intussen overleden Juzo Itami (The Funeral, 1984); Takeshi Kitano (Violent Cop; 1989); Shin’Ya Tsukamoto (Tetsuo: The Iron Man; 1989); Takashi Miike (Shinjuku Triad Society, 1995); Hirokazu Koreeda (Maborosi, 1995) en Sabu (Dangan Runner, 1996).

Alle speelfilms die Hamaguchi tot nog toe maakte getuigen van een groot narratief talent en een vindingrijk omgaan met plot, intrige en verhaalsopbouw.

De regisseur zegt dat sinds hij debuteerde hij onafgebroken achter de camera stond waardoor hij zelf niet goed weet hoeveel films hij al gemaakt heeft, ook al omdat er van sommige verschillende versies bestaan, zoals van het oorspronkelijk 317 minuten durende Senses/Happy Hours, naar verluidt de langste film ooit in Japan gemaakt.

Hamaguchi’s eerste lange speelfilm is een van zijn meest mysterieuze werken: Solaris (2007) een remake van de gelijknamige klassieker uit 1972 van Andrei Tarkovsky naar de melancholische sci-fi roman van de Poolse schrijver Stanislaw Lem. Al vanaf zijn tweede lange speelfilm Passion (2008), over de complexiteit van amoureuze dilemma’s, confronteert Hamaguchi zijn personages met hun eigen verbaal discours.

In het belang dat hij hecht aan taal, woorden en dialogen toont Hamaguchi zich net als zijn Zuid-Koreaanse collega Hong Sangsoo sterk beïnvloed door Rohmer. Maar hij voelt zich evenzeer schatplichtig aan de oude Japanse meester Mikio Naruse, en aan de belangrijkste regisseur van de vorige generatie, Kiyoshi Kurosawa, zijn professor aan de universiteit van Tokio. (Hij schreef intussen ook het scenario van Kurosawa’s recente film Wife of a Spy). Zijn liefde voor podiumkunsten kwam er via de omweg van de cinema: van het kijken naar de films van de vader van de Amerikaanse independent cinema John Cassavetes (en dan vooral Opening Night) en van de labyrinthische films van Jacques Rivette over toneelgezelschappen. Intimacies uit 2012, een ‘docufictie’ van 255 minuten, was zijn eerste film die echt over theater handelt. We volgen daarin de repetities en de opvoering van een toneelstuk, Shinmitsua, dat Hamaguchi zelf schreef. In het boek 100 ans de cinéma japonais vertelt Hamaguchi dat de drie maanden waarin hij dit work in progress filmde voor hem een ongeziene periode was om te experimenteren met zijn mise-en-scène en zijn jonge acteurs die hem verbaasden door hun oprechtheid en naturel. Hij zegt zelfs dat deze ervaring ook radicaal zijn leven heeft veranderd.

Senses/Happy Hours speelt zich ten dele af in de coulissen van een atelier voor meditatie en tekstanalyse. De film groeide uit een workshop in Kobe van zes maanden en met zeventien deelnemers. En Drive My Car schildert het portret van een toneelacteur en regisseur. Ook The Depths volgt een creatief proces en onderzoekt de tijd van een creatie, in dit geval het werk van een fotograaf.

Parallel met zijn fictiefilms draaide Hamaguchi verschillende documentaires in Tohoku na de ramp van Fukushima: The Sound of the Waves (2011), Voices from the Waves: Shinchimachi (2012), Voices from the Waves: Kesennuma (2012), Storytellers (2013). Maar ook in deze documentaires maakt hij het filmisch proces zichtbaar, met veel frontale shots waarin de ondervraagden bewust zijn dat ze gefilmd worden. In Storytellers volgde hij folklorekenner Kazuko Ono die precies dankzij haar luisterbereidheid mensen in de regio sprookjes en legenden uit hun jeugd ontlokt. Het motief van het luisteren dat nooit helemaal passief is, wordt een van de leidraden in Drive My Car waarin de personages slechts vooruitgang boeken in het verwerken van trauma’s en catastrofes, door elkaar én zichzelf verhalen te vertellen.