Sterke vrouwen halen palmares in Cannes

Het is al van 2011, het jaar van Terrence Malick en zijn The Tree of Life, geleden dat een Amerikaans regisseur, de hoofdprijs won in Cannes. Het titelpersonage Anora is een sekswerker uit Brooklyn die de kans grijpt om te trouwen met de zoon van een Russische oligarch waarop diens familie alles in het werk stelt om dat huwelijk ongedaan te maken. Volgens het vakblad Variety herleidt Anora, de overbekende “Pretty Woman tot een Disneyfilm”. In haar lof over de bekroonde film verwees juryvoorzitter Greta Gerwig naar comedy grootheden als Howard Hawks en Ernst Lubitsch. Het zijn grote schoenen om te vullen maar dat Sean Baker talent heeft, bewees hij al met zijn eerste op een Iphone gedraaide film Tangerine die ook op Film Fest Gent werd vertoond.

Clandestien

Wie zijn euro’s op de bekroning van Anora had ingezet, verdiende goed geld op de slotavond van de 77ste festivaleditie. Naar nagenoeg algemene verwachting zou de hoofdprijs gaan naar The Seed of the Sacred Fig van Mohammad Rasoulof. Temeer omdat de Iraanse regisseur uiteindelijk toch op de rode loper opdaagde nadat hij zijn geboorteland ontvluchtte toen hij vernam dat hij definitief veroordeeld was tot acht jaar gevangenisstraf wegens kritiek op het regime. Mohammad Rasoulof bekend van onder meer A Man of Integrity en There is No Evil, had eerder al veroordelingen opgelopen en verbleef in 2022 enkele maanden in de beruchte Evin gevangenis toen er opstanden uitbraken na de dood van Mahsa Amini. Daar ontstond zijn plan om over de daaruit gegroeide beweging Vrouw, leven vrijheid een film te draaien. Alles gebeurde clandestien, een krachttoer.

Gezin

De actie speelt zich grotendeels af in het gezin van Iman die na twintig jaar trouwe regimedienst benoemd wordt tot een soort onderzoeksrechter. In die functie mag hij ondervragen en de uitvoering van straffen, eventueel zelfs doodstraffen bevelen. De promotie zal zijn gezin, bestaande uit zijn vrouw Najmeh en twee dochters Rezvan en Sana, heel wat voordelen, waaronder een ruimer appartement, opleveren. Iman zelf krijgt een wapen om zich te verdedigen. Iedereen moet dus voorzichtig zijn want het regime houdt hen in het oog. Via de smartphones van de kinderen komt de buitenwereld toch binnen en Rezvans vriendin Sadaf krijgt bij een betoging een schot hagel in haar gezicht. Najmeh verzorgt haar zo goed en zo kwaad als het kan. En dan verdwijnt plots het wapen van Iman. Het kan hem drie jaar gevangenis kosten en een degradatie. Wie heeft het gestolen of heeft hij het verloren gelegd? Als Iman als beul van het regime wordt ontmaskerd, slaat hij met zijn gezin op de vlucht...

Weerslag

Als geen ander slaagt de regisseur erin om de weerslag van een autoritair regime op een gezin tastbaar weer te geven. Iman is een man van principes die onvoorwaardelijk trouw zweert aan de staat en nog meer aan God. Zijn blinde ambitie maakt het voor anderen onleefbaar en hij wil maar niet inzien dat de tijden veranderen en evolutie noodzakelijk is. De greep van de overheid is onhoudbaar en verzet wordt met repressie bestraft. Er ligt een goed scenario aan de basis van The Seed of The Sacred Fig maar dat script krijgt extra kracht en punch door de actualiteitsopnames die Rasoulof her en der binnensmokkelt. We zien hoe de oproerpolitie de betogers keihard aanpakt en hen gevangenneemt, tegen de grond werkt, neerslaat, voor dood achterlaat. Veel van die beelden gingen de wereld rond maar door ze te integreren in een speelfilm krijgen ze een extra dimensie.

Voor de moed waarmee Rasoulof zijn verhaal brengt kan men alleen maar bewondering en respect hebben. Dat geldt ook voor de acteurs waarvan sommige al in de gevangenis vlogen. De actrices die de rol van Rezvan en Sana vertolken zijn inmiddels ook al Iran ontvlucht. Een Gouden Palm voor Rasoulof zou een orgelpunt zijn geweest en een unieke vorm van solidariteit maar de jury had daar een ander idee over, negeerde de Gouden Palm vibes van duizenden, en hield het bij een speciale prijs van de jury. Voor de gelegenheid gecreëerd.

Sympathie

De sympathie die de jury daarmee verloor, kreeg ze toch een beetje terug met haar Grand Prix voor Payal Kapadia’s All We Imagine as Light. Mocht er een prijs zijn geweest voor de meest sympathieke festivalfilm dan was die zonder veel twijfel zijn gegaan naar deze Indiase film, de eerste sedert dertig jaar in competitie. Payal Kapadia situeert haar film in Mumbai het vroegere Bombay. Zij begint haar film ook met sfeerrijke beelden van deze overweldigende stad waar overal een massa op de been is. In een overvolle trein pikt ze Prabha op die na haar taak als verpleegster in een klein ziekenhuis naar haar kamer trekt die ze deelt met Anu die ook in de zorg staat. Prabha leeft er op haar eentje maar is getrouwd met een haar toegewezen man die kort na hun huwelijk naar Duitsland trok om er te werken. Aanvankelijk belde hij nog af en toe maar liet op de duur niets meer van zich horen. Anu is veel jonger dan Prabha en heeft stiekem een relatie met een moslimjongen. Dat zorgt voor wat geroddel. Prabha wijst van haar kant de avances van een dokter af. Parvati is de derde vrouw in het verhaal en zij moet Mumbai verlaten omdat ze er geen onderdak meer heeft. Prabha en Anu vergezellen haar naar een dorpje aan de kust. Wellicht kan daar ieders leven openbloeien... Payal Kapadia bracht met haar tweede film een van de sterkste vrouwenverhalen op het festival en dat deed heel intens betrokken, met zin voor humor, soms poëtisch, en af en toe zelfs taboedoorbrekend. Liefde tussen een Hindu meisje en een moslimjongen is in dat land niet meteen evident.

Verbindend

Emilia Perez van Jacques Audiard kan men ook als een sterk rondom vrouwen gecentreerd verhaal noemen. Maar dat wordt uiteraard op een totaal andere manier gebracht. Een advocate Rita, helpt maffiabaas Manitas’ levensdroom vervullen om als een vrouw door het leven te gaan. Manitas wordt Emila Perez. Audiard mengt verschillende filmgenres door elkaar met musical als verbindend element. Deze musicalformule was niet ieders meug maar de film liep over de tongen. De jury gaf de film twee prijzen: haar Jury Price en de prijs voor de beste actrice aan alle vier de vrouwelijke hoofdrolspeelsters: Adriana Paz, Zoe Saldaña, Karla Sofia Gascón, Selena Gomez. Een collectieve bekroning die in één klap veel gelukkigen maakt. Hoort tot de kerntaken van een festivaljury.

Driedubbel

Bij de mannen werd Jesse Plemons bekroond voor zijn driedubbele rol in de uit drie delen bestaande Kinds of Kindness van Yorgos Lanthimos. Plemons speelt achtereenvolgens de rol van een businessman, een rouwende politieman en een biseksueel sektelid. De prijs kwam over als een bedankje aan de regisseur omdat hij zijn film aan Cannes had gegeven. Maar de prijs is minder surrealistisch dan de film zelf die je volgens veel critici slechts bij een tweede visie volledig kan smaken.

Scenario

Voor de scenarioprijs dook de jury opnieuw in de sterke vrouwenverhalen en hees Coralie Fargeat en haar The Substance op het podium. In een extreem bloederige en vol body horror stekende metaforische film klaagt Fargeat de manier aan waarop met vrouwelijke uiterlijke schoonheid wordt omgegaan. Een op vijftigjarige leeftijd afgeschreven voor de tv werkende aerobics vedette krijgt de kans om een verjongingskuur te ondergaan zodat ze een jongere versie van zichzelf wordt. De oudere Elisabeth, vertolkt door Demi Moore, zal evenwel moeten blijven samenwerken met de jongere, door Margaret Qualley vertolkte, Sue. Bij Fargeat haalt de horror het op de onderliggende thematiek en ook deze film verdeelde Cannes in voor- en tegenstanders. Met haar prijs toonde de jury aan wiens kant ze stond.

Regie

Na een vijftal van zijn films in de voormalige Quinzaine des Réalisateurs, nu Cinéastes te hebben voorgesteld werd de Portugees Muguel Gomes met zijn Grand Tour uitgenodigd aan de grote Cannes tafelen. Hij werd er bekroond met de prijs voor de beste regie. De Grand Tour slaat op de tocht die Edward en Molly in 1918 aanvangen en die hen tot in Oost-Azië zal leiden. Eigenlijk staan ze op dat moment op trouwen maar om onduidelijke redenen haalt Edward zijn verloofde niet af op haar stoomboot maar stapt hij op een boot naar Singapore. Zij reist hem achterna. De film, gedeeltelijk en zwart-wit en gedeeltelijk in kleur, is een soort kroniek van hun wedervaren als de twee koningskinderen die niet bij elkaar konden komen of dat liever ook niet wilden. Er zitten een paar leidmotieven o.a. poppentheater in de film en Gomes verwijst met een door de Blauwe Donau ondersteunde scéne met fietsers op een rondpunt in Thaïland, subtiel naar Stanley Kubricks A Space Odyssea. De film van Gomes kreeg in Cannes goed gezelschap van zijn Chinese collega Jia Zangke die in zijn Caught by theTides zijn hoofdpersonages vanaf 2001 tot nu een stukje China laat doorkruisen en tussendoor aantoont hoezeer zijn land, vooral in de buurt van de Drie Kloven dam veranderd is. In Cannes reizen we ook om te leren.

Afspraak

Film en cultuurgeschiedenis hadden op de slotavond nog een afspraak met elkaar in de persoon van George Lucas die net op de openingsavond van Cannes, 14 mei tachtig werd. Na zijn THX 1138 in 1971 brak hij door met American Graffiti en daarna kwam Star Wars en bedacht hij de avonturen van Indiana Jones. Zijn maatschappij Industrial Light & Magic (ILM) was baanbrekend op het vlak van special effects. Voor een en ander kreeg hij vanwege zijn vriend en collega Francis Ford Coppola een ere Gouden Palm. Lucas bedankte en zei tussen neus en lippen fijntjes dat hij nog nooit een film in Hollywood had gedraaid. Coppola en Lucas in mekaars armen! Het festivalglas was helemaal gevuld.

www.festival-cannes.com