VAF pronkt met impact audiovisuele producties

Om 2023 als een “grand cru jaar” qua maatschappelijke impact te bestempelen verwees Koen Van Bockstal onder meer naar de ons met oorlog confronterende Wil van Tim Mielants en naar het thema van grensoverschrijdend gedrag dat in Het smelt van Veerle Baetens aan bod komt. Bij de tv-series 1985 ging het over democratie en complot denken en in Het verhaal van Vlaanderen konden we nadenken over de vorming van onze cultuur en identiteit. Onze natuur toonde de broze schoonheid van onze biotoop en Godvergeten bracht onder meer de oprichting van twee parlementaire commissies met zich.

Filter

In 2023 werden bij het VAF/Filmfonds en VAF/Mediafonds 620 steunaanvragen ingediend en qua grootorde is dat vergelijkbaar met 2022. Van die aanvragen werd 48 procent goedgekeurd. Er waren evenveel aanvragen (203) voor documentairefilms en –series als voor lange fictiefilms en fictieseries (204). Bij de animatieseries kreeg 67 procent groen licht, een gevolg van vrijgegeven productiesteun van eerdere series die niet doorgingen. Bij het VAF/Gamefonds waren er in 2023 61 aanvragen tegen 51 in het voorgaande jaar. Wie fictie- of documentaire projecten indient, moet sedert 2019 eerst voorbij een pitchcomité. Van de in totaal 160 ingediende projecten mochten er 52 ten honderd doorschuiven naar de beoordelingscommissies. Het pitchcomité heeft dus een filterfunctie.

Terugval

Daar is waarschijnlijk een deel van de terugval in 2023 van de steunaanvragen voor scenario- en productiesteun voor speelfilms aan te wijten maar de discrepantie tussen projecten die groen licht kregen van het pitchcomité en de reële indieningen bij de fictie-commissie blijft bestaan. Daar wacht men op 37 projecten. Niet minder dan 36 projecten kregen al ontwikkelingssteun of een nieuwe kans op productiesteun maar bleven onder de radar voor definitieve productiesteun. Omdat de kansen op goedkeuring klein zijn gezien de beperkte middelen? Volgens het jaarverslag werden de vooropgestelde acht productiepremies wel goed besteed en er kon meer majoritair worden geïnvesteerd in 11 korte fictiefilms van lokaal talent. Ongeveer de helft ervan wordt gedraaid door vrouwen en een derde van de makers heeft een migratie- achtergrond. Recentere generaties filmmakers hebben niet alleen een diverser profiel maar vinden ook de weg naar het VAF.

Stijging

Tegenover de terugval van de speelfilm aanvragen staat de stijging van het aantal documentaire aanvragen. Er waren in 2023 niet minder dan 176. Vooral de korte documentaire veert op en het grote aantal brengt bij alle betrokkenen, indieners en beoordelaars, frustratie met zich omdat zelfs niet alle projecten die een vijf op vijf krijgen verwezenlijkt kunnen worden.

Voor de animatie was 2023 met 35 aanvragen een normaal dossierjaar maar er kwamen meer scenario’s binnen voor lange animatiefilms. Zeven vrouwelijke animatiefilmers kregen productiesteun voor Big Bang Parade, een collage film voor kinderen en het VAF zette minoritair in op de Nederlandse Miss Moxy geregisseerd door Vincent Bal.

Series

De middelen die het VAF/Mediafonds voor series krijgt bedragen ongeveer vijf miljoen euro voor alle genres samen. Die werden aangevuld door bijdragen van dienstenverleners en niet-lineaire tv-omroepen ten bedrage van 550.000 euro. Daarmee werden twee Vlaamse tv-series productioneel gesteund plus een tv-serie met een lager aanvraagbedrag. Omdat de middelen zo krap zijn werd een aanvraagronde beperkt tot scenario- en ontwikkelingssteun. Er werd wel een groei vastgesteld bij de web-series bij de omroepen die weliswaar kansen bieden aan nieuw talent maar door financiële beperkingen druk zetten op kwaliteit en op verloning van de medewerkers. Ook bij de documentaire series doken dezelfde problemen op qua productiesteun. De kinderdocumentaires Ket&Doc zijn zowat het licht in de duisternis. Dat geldt ook voor de animatieseries die een grote output kenden dankzij vrijgekomen middelen van eerder gestrande projecten.

Podcast

Voor het tweede jaar op rij steunde het VAF de podcast aanvragen met een budget dat van 250.000 euro aangroeide tot 340.000 euro in 2023. De VRT is de meest actieve partner bij de projecten die bij het VAF worden ingediend. Het VAF verleent evenwel niet enkel financiële steun maar zet vooral in op coaching. Externe experts bekijken samen met de makers welke knowhow een project nodig heeft. Coaching en talentontwikkeling is trouwens een rode draad doorheen de ganse werking van het VAF.

VAF/Gamefonds

Met het spectaculaire succes en de topbekroningen van Baldur’s Gate 3 van de Gentse Larian Studio’s had het VAF niets te maken. Want in 1996 bestond er nog geen overheidssteun voor games. Nu is dat wel zo en daar kon de ook al Gentse studio Triangle Factory succesrijk gebruik van maken. De strategische multiplayer Breachers stond wekenlang in de top drie en werd op één maand tijd meer dan honderdduizend keer verkocht. Tal van lokale initiatieven, gevestigd in Brussel, Antwerpen, Limburg worden door het VAF/Gamefonds gesteund. In Brussel is er bv. Brussels SPACE in het Bedrijvencentrum Dansaert waar plaats is voor een zestal gamestudio’s. In Antwerpen was er tijdens het jeugdfilmfestival een Gamestorm tussen de Antwerpse gamestudio Poppins & Wayne en het festival en er werd zelfs met Nederland samengewerkt. Streefdoel is “een hoeksteen te vormen van en voor een succesvol Vlaams ecosysteem voor videogames’.

Publiek

Omdat een groot aantal cinemabezoekers sedert corona nog niet naar de filmzalen terugkeerde, hernam het VAF de IN 2022 uitgerolde promotionele campagne Vlaamse film. Grenzeloze cinema. Om de Vlaamse golf met Wil, Het smelt, Holly en J’aime la vie in het najaar van 2023 kracht bij te zetten werd een media- en ticketcampagne opgezet waarbij de bezoekers voor de prijs van één ticket met twee personen naar de film konden. In 35 bioscopen in 23 gemeenten werden zo meer dan 20.000 gratis tickets uitgedeeld. Tijdens de actieperiodes van maandag tot donderdag in de eerste of tweede week na de release, waren de bezoekerscijfers dubbel of vierdubbel zo hoog als anders.

Filmcultuur

Organisaties en initiatieven die inzetten op vertoning en verspreiding van educatie en reflectie rondom filmcultuur werden ook gesteund door de Publiekswerking van het VAF. Film Fest Gent behoort daarbij tot de zes grote organisaties met internationale uitstraling. De overige vijf zijn: Anima, Fonk, JEF, MOOOV en Filmfestival Oostende. Cinea, Kortfilm.be, Rekker, Sabzian en Vertigo werden gesteund wegens werking rondom filmwijsheid. Acht vertoners, waaronder Kask Cinema, Sphinx Cinema, Studio Skoop, Lumière Brugge en Cartoons kregen vertonerssteun.

Buitenland

In het buitenland wordt de Vlaamse film gepromoot door Flanders Image dat aanwezig is op een zeventiental onder de grootste en belangrijkste film- en seriesfestivals. Er is ook een internationaal bezoekersprogramma waarbij individuele festivaldirecteurs en –programmatoren in Brussel nieuwe Vlaamse creaties komen ontdekken. Een en ander resulteerde in 32 selecties op prioritaire festivals waar ook tien Vlaamse films werden bekroond. Hoogtepunten qua internationale uitstraling waren zonder twijfel de Oscarnominatie voor Close van Lukas Dhont, de wereldpremière van Het Smelt van Veerle Baetens op Sundance waar actrice Rosa Marchant de Special Jury Award kreeg voor haar acteerprestatie en de prijs voor de beste film van de Encounters-competitie op de Berlinale voor Here van Bas Devos. Holly van Fien Troch maakte tenslotte deel uit van de competitie op het Filmfestival van Venetië en werd er goed ontvangen. Holly opende daarna de vijftigste editie van Film Fest Gent.

Omroep

Dichter bij huis werden in 2023 82 door het VAF en Screen Flanders gesteunde Vlaamse speelfilms, 20 kortfilms en 51 Vlaamse series vertoond op een omroep in Vlaanderen. Daarnaast waren er niet minder dan 584 VAF en Screen Flanders gesteunde producties beschikbaar op 16 geselecteerde streamingsdiensten actief in Vlaanderen. Daarvan werden er 528 producties door het VAF gesteund en 144 door Screen Flanders.

Perfecte storm

Ondanks de maatschappelijke impact van sommige audiovisuele producties en de behoorlijke publieke belangstelling die wellicht het nieuwe normaal wordt, kwam de Vlaamse audiovisuele sector in een perfecte storm terecht. Volgens Koen Van Bockstal werd die veroorzaakt door het gebrek aan indexering bij de financiële ondersteuning en de inflatie. Creatief talent trok naar het buitenland en de financiering van producties wordt steeds moeilijker. Wereldwijd vielen de coproductieplannen van internationale streamers stil en globalisering en consolidering zette de leefbaarheid van onafhankelijke bedrijven zwaar onder druk.

Speerpunten

In een memorandum voor de volgende Vlaamse regering wil het VAF die problemen helpen counteren en stelt daarom een aantal speerpunten voor en vraagt onder meer een geïntegreerd audiovisueel en gamebeleid voor Vlaanderen. De sector is met ruim 512 bedrijven, minstens 4.100 voltijdse werknemers en een groei van ruim 8 procent economisch een speler van formaat. Een duurzame en permanente indexering van de VAF-dotatie moet leiden tot tien Vlaamse filmproducties per genre en per jaar. Het VAF wil een marktaanvullende rol spelen bij de productie van series en op volle kracht vooruitgaan met gamecreatie en helpen zorgen voor restauratie, digitalisering en ontsluiting van filmerfgoed. Om deze daadkrachtige ambitie waar te maken is een dotatiestijging van 34 procent noodzakelijk. Voor de ondersteuning van creatie komt dat neer op 30.527.000 euro terwijl er nu 18.817.00 euro beschikbaar is. Voor de andere ondersteunende domeinen wordt een budget van 10.099.000 euro gevraagd tegenover het huidige 7.717.000 euro. In totaal dus een verhoging van 14.092.000 euro.

Plan

De scenaristengilde, de Unie van regisseurs, Vlaamse onafhankelijke Film & Televisieproducenten en het Overleg Kunstenorganisaties stelden hun gezamenlijk memorandum voor. Dat is grotendeels gelijklopend met dat van het VAF maar legt uiteraard eigen accenten. Er lijkt, samenvattend, vooral nood te zijn aan een transparant filmcultuurplan waarin alle aspecten van de sector, cultureel, economisch en maatschappelijk aan bod komen.

→ Het VAF-jaarverslag 2023 lezen