Wide Angle: Dream Scenario - Review

Dream Scenario is origineel, verrassend, intrigerend en slim maar de voornaamste reden om de film te gaan zien blijft de vertolking van Nicolas Cage, die ook deze film van de Noorse regisseur Kristoffer Borgli produceerde, wat ook op zijn grote betrokkenheid wijst. Het is dankzij hem dat het surreëel concept waar de film op steunt ook werkt.

Cage is altijd al een acteur geweest die graag erover acteert, met zijn hele lijf, lichaamstaal (in totaalopnamen) en gezichtsexpressies (in close-up) bijna uit het beeldkader barst en in vestimentaire charge all the way gaat. Denk maar aan zijn intussen iconisch slangenlerenjasje in David Lynch’s Wild at Heart (1990). Ook in zijn vroege periode stal de intussen 60-jarige Cage al de show en schakelde hij vlotjes van mainstreamprojecten naar offbeat avonturen.

Maar het is pas de laatste jaren dat zijn transformaties, interpretaties en overdrijvingen dermate werden aangedikt en door de filmmakers geëxploiteerd dat telkens er een nieuwe film met hem werd uitgebracht - en dat gebeurde erg vaak: intussen heeft Cage in 43 jaar tijd al 117 filmcredits op de teller - je benieuwd uitkeek naar hoe hij nu weer zichzelf zou toetakelen. Het was vrij logisch dat Cage vroeg of laat in een film van Werner Herzog zou belanden, de Duitse regisseur die door zijn ervaringen met Klaus Kinski van aanpakken wist met acteurs die in naam van de filmkunst vervaarlijk over de rooie gaan. Dat zorgde in ieder geval voor een heuglijke samenwerking in Bad Lieutenant: Port of Call New Orleans (2009).

En ook in Mandy (2018) van Panos Cosmatos, was het alsof bij het neefje van Francis Coppola alle stoppen waren doorgeslagen. Cage acteerde in deze bad trip vol psychedelische huiver en groteske martelingen in een manisch-expressionistische stijl die al zijn vorige acteer-excessen overtreft; de vindingrijke wijze waarop hij gewapend met kruisboog en cirkelzaag de bad guys één voor één afslacht, maakte deze donkere quasi Bijbelse vergeldingsfilm ook echt grappig. En in het pretentieus meta-gegoochel van The Unbearable Weight of Massive Talent (1922) vierde Tom Gormican ad nauseam Cages status als real-life icoon.

De grote verrassing van Dream Scenario is dat Cage hier - aanvankelijk toch - aan al zijn flamboyante impulsen verzaakt en een compleet banaal en kleurloos personage neerzet, de soort intellectuele everyman waar Paul Giamatti het patent op heeft, tot vervelens toe (met alle respect voor Alexander Paynes The Holdover uit 2023).

Cage speelt in Dream Scenario een man van middelbare leeftijd, een zekere Paul Matthews, professor in evolutionaire biologie aan een provinciale universiteit. Hij werkt aan een boek over mieren, koestert angstvallig zijn anonimiteit en wil vooral geen herrie. Zelfs tijdens een gesprek met een collega die zijn academisch werk plagieert, schiet hij niet eens uit zijn kraam. Hij gaat zo onopvallend mogelijk door het leven en inspireert op geen enkele manier zijn studenten.

Eens te meer bedacht Cage zelf hoe hij er moest uitzien. Met zijn half kale knikker, zijn grijze baard, zijn slordige parka en zijn uilenbrilletje gooit hij elke ijdelheid die je met een Hollywoodacteur associeert, rustig overboord.

Het saai leventje van Paul Matthews met een liefhebbende vrouw (Julianne Nicholson) en twee dochters, wordt duchtig overhoopgegooid als hij plotseling in andermans dromen begint te verschijnen, niet alleen mensen die hij kent maar ook volslagen onbekenden.

De film krijgt hier meteen een irreële dimensie die de regisseur in beeld zet alsof het de gewoonste zaak ter wereld is. De absurditeit van de situatie wordt als vanzelfsprekend beschouwd. De overgangen tussen realiteit en droom zijn naadloos.

Het concept van het paranormale als een vorm van nieuw normaal roept ook echo’s op aan soortgelijke films die op een of andere manier de lineaire fysieke werkelijkheid negeren of transformeren. Zoals Being John Malkovich (1999), Adaptation (2002) en Her (2013) van Spike Jonze; Synecdoche, New York (2008) en I’m Thinking of Ending Things (2020) van Charlie Kaufman; Beau is Afraid (2023) van Ari Aster (die hier fungeerde als producent); en Borgli’s vorige film Sick of Myself (2023), waarin de heldin zich in het geniep vergiftigt om zich van de ander te onderscheiden. Er zijn ook verwijzingen naar Talking Heads, niet enkel met de song City of Dreams, maar ook als Matthews in David Byrne’s oversized beige pak uit Stop Making Sense het leven van zijn vrouw redt.

Zoals in zijn echte leven is Paul in deze dromen een banale omstaander die zich op geen enkele manier opdringt, passief alles gadeslaat en zelfs niet in actie schiet als mensen in nood komen, zoals wanneer een van zijn studentes vastzit aan haar piano terwijl twee alligatoren op haar afkomen. Het aantal mensen in wiens dromen hij opdaagt groeit exponentieel waardoor hij van vandaag op morgen de ‘interessantste persoon ter wereld’ wordt en hij overal het middelpunt van de belangstelling is, iets waar hij als in zichzelf verdiepte academicus moeilijk mee om kan.

Geleidelijk wordt zijn droomdubbelganger moordlustig en bloeddorstig, waardoor de lieden die van Paul droomden zich nu tegen hem keren en onze op zijn anonimiteit gestelde protagonist in het oog van een storm terechtkomt. Duizenden delen hun maffe nachtmerries op Twitter. Het idee van zo’n droomepidemie heeft iets Woody Allen achtig, denk aan zijn bijdrage aan New York Stories (1989) waar mensen aan het zweven gaan; het filmpersonage dat in The Purple Rose of Cairo (1985) uit het filmdoek stapt; de terugkeer naar de jaren 1920 in Midnight in Paris (2011).

De tol van de virale roem is voor Paul geen lachertje. Zijn vrouw wordt aan de kant gezet tot het schandaal overwaait. Zelf wordt hij fysiek bedreigd, aan de schandpaal genageld en aangemaand om zich op een filmpje te excuseren voor daden waar hij niet verantwoordelijk voor is. ‘Het zijn maar dromen, ze zijn niet echt,’ schreeuwt hij het uit. Het mag niet baten: hij mag zelfs zijn dochter niet meer zien, studenten voelen zich onveilig als hij lesgeeft. Hij voelt zichzelf het grootste slachtoffer.

Leek Dream Scenario aanvankelijk een aan Spike Jonze en co. verwante Spielerei dan belanden we nu in een horrorverhaal en een giftige satire op de sociale media, de cultuur van trauma, slachtofferschap en cancelling en de gevaren van online exposure. Wat Paul Matthews die eerder al genderpsychologie bullshit noemde nu in een anti-trauma tirade doet ontsteken: ‘Trauma is a trend these days. It is a joke. Everything is trauma. Arguing with a friend is trauma. Getting bad grades is drama. They need to grow up.’

Ook de media en de consultancy industrie moeten het ontgelden. Een lucht verkopende marketeer (excuses voor het pleonasme) klampt Matthews aan om van zijn naam een merk te maken zodat hij frisdranken kan doen verkopen. Matthews doet een boektour met zijn nieuwe worp I Am Your Nightmare, krijgt net als Tucker Carlson zijn eigen tv-show en zijn dromen worden gecommercialiseerd: via een nieuw object dat uitgerust is met een no nightmare beveiliging, kunnen we aan Dream Travel doen waardoor we in het collectief onderbewustzijn duiken. Wat aanvanlijk grappig is wordt pijnlijker met de minuut, of ronduit genant, zoals de scène waar een jonge vrouw van het reclamebureau Paul aanmoedigt om haar in haar appartement te brutaal te verleiden zoals hij in haar dromen deed, met alle vernederende gevolgen vandien.