Wide Angle: La double vie de Véronique - Video essays

Het video essay biedt vormelijke en retorische strategieën die dat dilemma kunnen temperen. Het kan verklaringen visueel voorstellen zonder ze op te dringen: video essays laten ruimte voor poëtische meerduidigheid. Het duo Cristina Álvarez López en Adrian Martin hebben dit vermogen meermaals en optimaal ingezet in hun videografische bespiegelingen van Kieślowski’s films.

Dubbele levens, dubbele films

Het video essay dient films van repliek in hun eigen taal: het zijn audiovisuele gedachten over audiovisuele kunstwerken. De drie voorbeelden van de vorm hieronder gaan nog een stap verder. Alle drie gebruiken ze een andere film als interpretatief kader voor een prent van Kieślowski. Om vat te krijgen op één film, trekken Cristina Álvarez López en Adrian Martin een tweede film mee in bad.

Breathless (gemaakt voor hun maandelijkse rubriek The Thinking Machine in de Nederlandse Filmkrant) suggereert een verwantschap tussen La double vie de Véronique en Pont du Nord (1981, Jacques Rivette). Dat doet dit video essay met een radicale vormelijke keuze: de hele montage bestaat uit superimpositions (dubbeldrukken) waarin beelden uit beide films in elkaar doorschemeren. De vrouwelijke hoofdpersonages stellen gelijkaardige handelingen, delen dezelfde blikken, zoeken samen een weg door verschillende straten... en dat alles in een palimpsest van synchroniciteit. In de toevallige composities die Álvarez López en Martin laten ontstaan, vermoeden we als kijker parallellen tussen protagonisten die elk in hun eigen fictief filmuniversum bewegen. Zo krijgt de titulaire Véronique van Kieślowski er nog een leven bij: eentje dat een onvolmaakt spiegelbeeld is van dat van het hoofdpersonage Marie uit Rivettes film.

Het lot neemt de metro

In de films van Krzysztof Kieślowski neemt het lot vaak het openbaar vervoer. Zijn langspeler Przypadek (1987, Blind Chance) is het beste voorbeeld: die triptiek van het toeval inspireerde films als Sliding Doors (1998, Peter Howitt) en Lola rennt (1998, Tom Tykwer). Maar al in zijn studentenfilm Tramwaj (1966, Tramway) was een tramrijtuig de setting van een toevallige ontmoeting. In hun even enigmatische als evocatieve video essay Phantom Carriage leggen Álvarez López en Martin visuele verbanden tussen Kieślowski’s kortfilm en een werkstukje van regisseur Georges Franju, La première nuit (1958). Franju situeert zijn droomspel in een metrostel waar een jongetje een vluchtige, maar potentieel betekenisvolle, ontmoeting heeft. Met behulp van dubbeldrukken en split screens zetten Álvarez López en Martin deze twee kortfilms op hetzelfde spoor. Zo creëren ze zelf een nieuwe aleatorische ontmoeting: tussen twee filmmakers die dezelfde iconografie inzetten om hun fascinatie voor het lot te verbeelden.

David Lynch als interpretatieve sleutel

Lang voor deze twee associatieve video essays maakte Cristina Álvarez López (solo) al een montage die dezelfde strategie hanteerde. In Double lives, second chances (een video essay voor het Spaanse online tijdschrift Transit) gebruikt ze een film van David Lynch als interpretatieve sleutel om het werk van Kieślowski te ontsluiten. Vergezocht is dat niet, want verdubbelingen en ontdubbelingen van personages zijn motieven die Kieślowski deelt met Lynch. Inland Empire (2006) fungeert in dit video essay als reflectie van (en reflectie over) La double vie de Véronique. De montage is ingedeeld in vier thematische hoofdstukken maar het zijn toch vooral de visuele echo’s die Álvarez López presenteert die de retorische ruggengraat van dit video essay uitmaken. Net zoals de vorige voorbeelden is ook dit geen analyse die een lezing opdringt maar die enkel suggereert. Die aanpak laat ruimte voor persoonlijke interpretatie en vrijwaart de artistieke ambiguïteit van beide films. De soms sibillijnse vertellingen van Kieślowski en Lynch worden in dit prikkelende samenspel bondgenoten: twee mysteries die elkaar helpen verklaren.