Wide Angle: Video essays - La Piscine

Jean-Paul (gespeeld door Alain Delon) rekent zich rijk omdat zijn jongensachtige charme en animale aantrekkingskracht hem tot een vrouwenmagneet maken. Hij hoeft zich daarvoor niet in het zweet te werken. Als hij dat toch doet, dan maakt dat zweet zijn begeerlijkheid alleen groter. Jean-Paul lijkt te geloven dat zijn jeugdige looks hem nooit in de steek zullen laten.

Harry (Maurice Ronet) brengt een ander arsenaal verleidingstrucs in stelling. Hij rijdt met een Maserati en rookt sigaren - eigenschappen waar elke beginnende Freudiaan mee aan de slag kan. Hij pronkt met zijn job als platenproducent en met zijn jetset levensstijl. Harry leeft in de hoogste versnelling om uit de klauwen van de tijd te blijven – en dat drijft hem in de armen van vrouwen.

Die contrasterende vormen van masculiniteit liggen een film lang net onder het wateroppervlak van La Piscine. Ze worden zelden expliciet gethematiseerd: de film van Jacques Deray is immers te druk bezig met stijlrijk en hip zijn. Maar als je La Piscine door deze bril bekijkt, ontdek je er nieuwe diepgang in. De volgende video essays – allemaal over representatie van mannelijkheid – kunnen als inspiratie dienen.

Drie Narcissussen aan een zwembad

In 2010 lanceerde Christian Dior een nieuwe reclamespot voor hun mannenparfum Eau Sauvage. Ze hingen die campagne op aan Alain Delon en gebruikten 25 seconden beeldmateriaal van zijn personage in La Piscine. Maar het modemerk kocht enkel de portretrechten van dat ene personage, wat maakt dat we rond het zwembad van Dior alleen de gebronzeerde beeltenis van Delon te zien krijgen. Het resultaat is een bevreemdende montage die – onbewust – de allure van een miniatuur video essay krijgt.

De commercial hanteert verschillende strategieën die eigen zijn aan het video essay. Er is de appropriatie: het zich toe-eigenen van beelden uit een bestaande film. (Ongetwijfeld rijkelijk vergoed, in dit geval). De montage remixt vervolgens zorgvuldig geselecteerde shots tot een nieuw geheel. Dat gebeurt met respect voor de regels van de filmkunst, want door te werken met matching eyelines lijkt het wel alsof er rond het zwembad drie Delons langoureus loungen. Ze bespieden elkaar schalks en stellen tegelijk zichzelf tentoon. Diors zwembad is een spiegelpaleis waarrond mannen met zichzelf te koop lopen en liggen.

In nauwelijks zes shots wordt zo het navelstarend narcisme van Delons personage blootgelegd. La Piscine krijgt in deze remix bovendien een homo-erotische ondertoon (die de film zelf niet vreemd is). Of hoe een reclamespot tegelijk aan filmanalyse en -kritiek kan doen.

In 2012 deed Dior het nog eens dunnetjes over met een tweede reclamespot die leentjebuur speelde bij La Piscine. In die hermontage wil Delon met een twijg de blote rug van een (onherkenbare, want weer niet betaalde) Romy Schneider te lijf gaan. De fragiele mannelijkheid van Delons personage wordt gestut door een weinig subtiel gekozen song: I’m a man in een uitvoering van Black Strobe. Geen greintje ironie hier, geen speelse relativering te bespeuren. Toch toont deze commercial aan waarom La Piscine en Eau Sauvage zo goed bij elkaar passen. In de film denkt Delons personage dat zijn soft-sm-fantasieën van hem een echte man maken. Het reukwater van Dior belooft hetzelfde, maar is niet meer dan een efemeer geurtje dat wild wil zijn.

Mannen en hun manieren

What Makes a Man's Man's Man’s World is niet alleen de titel maar ook de centrale vraag van een video essay samengesteld door David Gunzburg. Het (ondertussen ter ziele gegane) tijdschrift Filmmagie onderzocht in deze uitvoerige supercut enkele terugkerende, typische representaties van mannelijkheid. Het eerste deel focust op lichamen: naakte spierbundels en in strak leer gehulde lijven. Een tweede segment voert meer kwetsbare, minder zelfbewuste mannen op (en toont aan dat ook die representatie vaak dezelfde vormen aanneemt). De coole en mysterieuze mannelijkheid van private detectives staat centraal in het derde deel: je zal daar stijlgrepen herkennen die ook in La Piscine gehanteerd worden. Nog verderop in het essay passeren toxische mannelijkheid, seksualiteit en zelfs vaderschap de revue. Het eindresultaat is een uitvoerig geïllustreerde visuele encyclopedie van mannen en hun maniertjes, en hoe die op het bioscoopscherm vaak gelijkvormig verbeeld worden.

Conventies en clichés

Het YouTube kanaal Pop Culture Detective grossiert in interessante video essays die kritisch kijken naar populair vertier. Roerganger Jonathan McIntosh legt kwalijke clichés bloot en stelt bedenkelijke verhaallijnen aan de kaak. Hij kijkt door een sociologische of ideologische bril naar succesvolle films, televisieseries en games.

Daarbij komt regelmatig problematisch mannelijk gedrag in het vizier. Hoe ontvoeringen in films vaak (totaal ongepast) beloond worden met romantiek bijvoorbeeld. Dat mannelijk voyeurisme, zelfs wanneer het door sympathieke personages gebeurt, niet vrijblijvend is. En stalking al helemaal niet. Dat seksueel geweld tegen mannen geen lachertje is. De conventionele representaties van mannelijkheid op het grote en kleine scherm zijn een eindeloze bron van inspiratie én frustratie voor Pop Culture Detective.

Een van de beste voorbeelden is Boys Don’t Cry (Except When They Do). In dit rijkelijk gestoffeerd video essay bekijkt McIntosh wanneer mannen niet en wél mogen huilen in films. In La Piscine krijgen de mannelijke personages redenen genoeg om een traan te plengen. Maar doen ze dat ook, of zien we alleen zweet en zwembadwater over hun wangen bengelen?