Wide Angle: Zwembaden zonder ladders

Zwembaden zonder ladders

door Merlijn Beullens

Een oranjebruin gekleurde Alain Delon ligt uitgestrekt op de scheidingslijn tussen zwembad en hemel. Er lijkt een vernislaag over zijn borst en benen te zijn aangebracht, hij gloeit als het ware.

Zijn lichaam verschijnt een tweede keer, als een expressionistisch zelfportret, uit elkaar getrokken door de rimpels op het pastelblauwe wateroppervlak. Alsof de ware aard van zijn personage in de diepte schuilt. Naast de achterliggende azuurblauwe zee is dit zwembad niet meer dan een artificiële minikosmos. Een klassiek symbool van financieel succes, maar ook een representatie van een immanente dreiging. In het computerspel The Sims, waarin je als speler zelf je personage kan creëren en je leven kan bepalen, dekt het zwembad ook een symbolische lading. Je kan er de laddertjes weghalen en de sims laten verdrinken. Een klassieke moord, waar mijn hele generatie schuldig aan moet zijn, veroorzaakt door een teveel aan macht en verveling.

Een onverwachte plons in het water wekt Delon als Jean-Pierre uit zijn sluimertoestand. Hij trekt zijn zonnebril naar beneden en richt zijn brandende blik naar Romy Schneider als Marianne. De acteurs en ex-geliefden verzoenen zich met deze iconische geste, waarna hun klamme chloorharen in elkaar klitten; ze vrijen, spelen, tot hij haar gewelddadig in het water gooit. Wanneer Jean-Paul later zijn arm op Mariannes schouders laat rusten, achter de pikzwarte hemel die de Provence-tuin overschildert, vertelt ze hem dat ze niet van de zomer houdt, dat ze het tussenseizoen verkiest. Haar woorden dringen niet direct door. Het is geen aforisme, maar een waarschuwing waarmee zij als een schikgodin Jean-Paul om voorzichtigheid vraagt. De zomer is dan ook een koortsdroom waarin geweld, verlangen en liefde naadloos in elkaar overlopen. Een massa aan natte ledematen die rusten op het raakvlak tussen ontspanning en verveling. In die staat van nevel, licht beschonken of geveld door een zonneslag, geeft je wilskracht zich over aan extremen.

Een slecht getimed telefoongesprek en een blinkend rode Rolls-Royce die over een gravelweg komt aanrijden, blijken een ernstige overtreding van Jean-Pauls territorium. De ijdele Harry (Maurice Ronet) en zijn tienerdochter Penelope (Jane Birkin) dringen als het ware binnen in de Provençaalse villa. Aangezien de grenzen van Harry’s wensen overlappen met wat Jean-Paul verlangt, verandert het zwembad in een arena voor hun machtsstrijd.

Jacques Deray laat de beelden van die strijd met wijde camerabewegingen in elkaar overvloeien. Als een vlieg die rond de vier personages heen zoemt en af en toe mee naar binnen glipt. De kijker wordt meermaals geleid tot voor een gesloten deur, vangt flarden op van onaffe dialogen, ziet slechts deels wat er gebeurt in de reflectie van de motorkap of krijgt alleen te zien hoe Penelope haar lippen tegen de nek van Jean-Pierre drukt. Het levert geen enkel bewijs van wat er exact voorviel, slechts in de verbeelding van de kijker komen de suggesties tot leven. Met deze indirecte vorm van vertellen lijkt Deray zijn oordeel te willen opschorten, maar beklemtoont hij ook de discretie of het onvermogen van beide mannen om hun eigen gedrag te kunnen zien.

Minder verborgen is de bizarre positie waarin de twee vrouwen worden geduwd. In het licht van hun onderlinge competitie worden Marianne en Penelope herleid tot toe te eigenen objecten, menselijke vlaggen om ongemerkt uit elkaars kamp te stelen. Een crosscutmontage van de voorbij racende Rolls-Royce en de vrijwel naakte dijen van Marianne stelt op perverse wijze het lichaam van Marianne gelijk aan het denderen van een ‘chique bak’. Marianne kookt en zorgt voor het gezelschap, maar neemt geen positie in. Penelope daarentegen trippelt door de villa, test het meubilair uit en staart met een indringende en onbegrepen blik. Deray portretteert haar als een fladderend insect dat geen blijf weet met zichzelf, maar misschien wordt het haar simpelweg niet gegund. Penelope is het enige personage dat een poging doet te lezen, hoewel zowel Jean-Pierre als Harry haar het einde verklappen. Een klein voorval dat aantoont hoe het haar onmogelijk gemaakt wordt om zichzelf te ontwikkelen. De uiteindelijke fysieke moord is dan ook niet de eerste maar de derde, terwijl de andere onder ‘collateral damage’ vallen, karaktermoorden die een noodzakelijke voorwaarde blijken te zijn om een plot als die van La piscine tot een einde te brengen.

De machtsstrijd tussen twee mannen onder invloed van de verstikkende zomer slokt de vrouwen op. Deray geeft zijn personages echter niet zomaar op, in zijn smorende narratief stippelt hij heimelijk een vluchtroute uit. De nacht waarin Harry’s vrienden de villa overspoelen, glippen ook de eerste overtredingen binnen. ‘Run little rabbit run’ weerklinkt, terwijl Jean-Paul, Marianne en Penelope toegeven aan het feest. Penelope kijkt argwanend toe hoe haar vader en Marianne elkaar ongegeneerd omarmen. Ze raakt van streek en vlucht naar binnen. Hoewel je zou verwachten dat de scène hier stopt, blijft de camera net iets langer bij haar hangen. Ze keert zich om en begint houterig te dansen. Penelope ontglipt de verwachtingen van haar lot als personage door net iets te lang in beeld te blijven. Dit zou een moment van verveling kunnen zijn, maar het getuigt net van veerkracht, door letterlijk en figuurlijk onverwacht uit de hoek te komen regenereert ze zichzelf in het uitdijen van de scène.

Hoewel verveling kan leiden tot het verwijderen van laddertjes of het sublimeren van afgunst in koelbloedige moord, kan het ook een bron zijn van nieuw leven. Misschien ligt daarin het onderscheid tussen de zomer en tussenseizoenen, tussen het verschroeien van de oogst en het herontwaken van de wereld. Al blijft het zwembad tegenover dit alles onberoerd, een artificieel chloorbad dat als een schijnheilige toeschouwer de verschillende seizoenen weerspiegelt.